شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 147

درخواست، عناوینی مطرح می نماید که عنصر، مرکز و محور اصلی تمامی آن عناوین، خداست و بس. این تکرار همان سخن همیشگی است که ادعیه ی مأثور در فرهنگ شیعی، آموزنده ی معالم و معارف دینی هستند که در لباس دعا و نیایش و خلوت گزینی و نجوا با خدای متعال، الفبای اعتقادی را به نیایشگر می آموزند.

امیرالمؤمنین علیه السلام در تبیین علّت برآورده نشدن حاجات و دعاها، هشت عامل برمی شمارند و در قدم اوّل می فرمایند:

«انَّکُم عرفتم الله، فلَمْ تؤدّوا حقّه کما أوجبَ عَلَیکُم، فما أغنت عنکم معرفتکم شیئآ.»(1)

«شما خدا را شناخته اید، امّا حقّ او را نگزارده اید، بدان سان که بر شما واجب ساخته است. پس این معرفت، کاری از شما نمی گشاید.»

پای بندنبودن به لوازم معرفت الاهی _ آن سان که خدای بر ما فرض و واجب نموده است _ خود عامل مهجوری و دورماندن از اجابت دعا می گردد.

[52 _ و لا العمی... یا ارحم الراحمین]

همین حقیقت بر این بخش از درخواست های امام سجّاد علیه السلام سایه انداخته است. لذا از خدا ده مورد می خواهد :

1) دورنماندن از راه خدا «لا العمی عن سَبیلک».

2) عدم حرکت در راستایی خلاف جهت محبّت خداوند «وَ لا بالتّعرض لخلاف محبّتک».

3) همپا نشدن با افرادِ گریزان از خدا «وَ لا مجامعه مِن تفرّق عَنک».

4) جدانشدن از خداجویان «وَ لا مفارقهِ مِن اجتمع إلیک».

5) توجّه تامّ و تمام به خدا هنگام ضرورت و نیاز «أُصُولُ بک عند الضّروره».

6) نیاز و حاجت نزد خدا بردن «وَ أسألُکَ عند الحاجّه».

7) زاری و نیاز نزد خدا بردن هنگام پریشانی «وَ اتضرّعُ إلَیکَ عِندَ المسکنَه».

8) برکناری از امتحان الاهی در زمینه ی کمک جویی از غیر خدا در هنگام سختی و اضطرار «و لا تفتّنی بالاستعانه بغیرک إذا ضطُررت».

9) مصونیت از ابتلا به کرنش در مقابل غیر خدا در هنگام فقر و تنگ دستی «وَ بالْخضوع لِسؤال غیرک إذا افتقرت».

10) دورماندن از خواری و تضرّع و مجیزگویی در مقابل غیر خدا، آن هنگام که امر نگران کننده و ترس آوری پیش آمده است «و لابالتَّضرّع إلی من دونک إذا رهبت».

این ده خواسته که یکی پس از دیگری طرح می شود، عنصر مشترک تمامی آن ها خداست. نیایشگر بر بساط دعا باید همواره درصدد اصلاح ساختار فکری _ اعتقادی خود برآید، از هر گونه لغزش بپرهیزد و با در نظر گرفتن این اصول اعتقادی، حرکت این جهانی خود را شکل دهد تا آن جا که:

جز خدا نجوید، جز از او نخواهد، جز به او تکیه نداشته باشد، همه ی تلاش ها، اطوار، حرکات و سکناتش در جهت