شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 217

در این جا باید گفته شود: مشکل آن جاست که خدا انسان را تحریم کند که در این حالت، اگر تمامی زمین و زمان با فرد، همراه شود، کاری از پیش نخواهد رفت. امام سجّاد علیه السلام در این جا می خواهد که خدایا، در هنگام تحریم مردم که دست از یاریِ من بر می دارند، پناه و مأمن و متکّای من تویی.

حضرتش در دعایی دیگر، آن روی سکّه را آشکار نموده و این امر را برای خود خطیر می شمارد که :

«لعلّکَ رأیتنی غیر شاکر لِنعمائکَ فَحَرَمتَنی»

«نکند چون مرا سپاس گزار نعمت های بی کران خود ندیده ای، تحریمم نموده ای.»

و با صراحت و از سرِ صدق به پیشگاه الهی عرضه می دارد که  :

«إنْ وَکَلْتَنی إلی نفسی هَلَکت»(1)

«اگر زمام مرا به خودم بسپاری و رهایم کنی، یقین که به هلاکت فرو در خواهم افتاد.»

به هرحال، پناه جویی در پیشگاه مرحمت و لطف خداوندی _ به ویژه آن گاه که مردم روزگار، انسان را تنها می گذارند_ توفیق و ارزشی است که حضرت سجّاد علیه السلام بر آن پای می فشارد. دورافتادن از این مأمن که خدا، انسان را واگذارد، امری است که باید به شدّت مراقب آن باشیم و به گونه ای عمل کنیم تا مشمول این خذلان نشویم.

[75 _ وَ بِکَ اسْتِغاثَتی إنْ کَرَثْتُ]

خدایا! در هجوم غم و اندوه و دشواری، تویی فریادرسِ من.

از جمله اسمای الاهی «غیاث المستغیثین» «یعنی فریادرسِ فریاد خواهان» است. در دعا می خوانیم که: «فَأغِث یا غیاث المستغیثین عبیدک المبتلی»(2)  و نیز می خوانیم: «یا

غیاثَ مَنْ لا غیاثَ لَهُ»(3) . به هرحال، واژه ی غوث به معنی فریادرسی و مشتقّاتش در

ادعیه، فراوان به کار رفته است.

«کرث الغم فلانآ کرثا» یعنی که بار غم و اندوه بر او دشوار گردیده. انسان در مواجهه با غم و اندوه و برای فرار از این دشواری، خود را به آب و آتش می زند و به این سوی و آن سوی می رود تا به گونه ای این نگرانی و رنج را چاره کند. اگر در این مددجویی خدا را در نظر نگیرد، چه بسا که به انگیزه ی نجات از آن مشکلات، تصمیم نابجا بگیرد. به هر حال، مشکلات فراوان، انسان را در میان می گیرد، امّا نباید عمل و گرایش بی مطالعه و شتاب زدگی او مصداق ضرب المثل «افتادن از چاله به چاه» گردد، و چه بسیارند کسانی که دچار این مهلکه ها شده اند. چه بسا هجوم غم تنهایی و افسردگی، انسان بی پناه را به دامن الکل و مواد مخدّر و در دام دوستان ناصالح گرفتار کند که از این رهگذر، عمری رنج و درد سخت را برای خود به بار می آورد. او که می خواست از بار غم برهد، امّا اینک به دامی افتاد که غم و رنجش به مراتب افزون و دوصد چندان گردید.

1- بخش هایی از دعای ابوحمزه ی ثمالی.
2- دعای ندبه.
3- دعای مشلول.