شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 218

انسان باید بداند که خدای متعال چنین است که «للملهوفین بمرصد اغاثه» اساسآ در انتظار و در کمین رسیدگی به احوال کسانی است که روی به او نهاده اند، با خیال راحت روی به درگاه حق آورده، از سر عجز و نیاز می گوید که: «جعلت بِکَ اسْتغاثتی»(1)

از این روی، امام سجّاد علیه السلام تنها و تنها دامن رحمت و فریادرسیِ خداوند را مأمن انسان دانسته و عرضه می دارد: خدایا! در زیر بار فشار غم و رنج و دشواری و اندوه، از تو پناه می جویم و از تو راه حل می طلبم و به بیانی دیگر :

«یا رفیق یا شَفیق فُکّنی مِن حلق الم_َضیق»(2)

[76 _ وَ عِنْدَکَ مِمّا فاتَ خَلَفٌ وَ لِما فَسَدَ صَلاحٌ وَ فیما أنْکَرْتَ تَغْییرٌ]

امام سجّاد علیه السلام سخن از واقعیّتی ملموس در میان می آورد؛ چه بسا دارایی ها، دانایی ها، توانایی ها که دستخوش تباهی و فساد می گردد؛ چه بسیار نعمت هایی که از انسان باز ستانده می شود؛ چه بسا تغییرات و دگرگونی هایی که در جریان زندگی برای انسان پیش می آید. در مواجهه با این تحوّلات چه باید کرد؟ این سؤالی مقدّر است که حضرتش در این قسمت به آن پاسخ می دهد.

خوب است که انسان به جان و دل این حقیقت را باور داشته باشد که به راستی، آن هنگام که چیزی را از دست می دهد و یا خدای متعال آن را بازمی ستاند، یقینآ حکمت هایی در کار است که چه بسا ابعاد آن برای ما ناشناخته می باشد. این خود از مصادیق تسلیم به پیشگاه باری است. شایسته چنان است که:

اوّلا : انسان خود را نبازد و به محض بازستانیِ نعمت، گمان نبرد که خداوند به او اهانت کرده است: (وَ أمّا إذا مَا ابْتلاه فَقَدر علیه رزقه فَیَقُول رَبّ ی اهانن)(3)  ( وقتی خداوند

انسان را بدین گونه بیازماید که روزی را بر او تنگ گیرد، انسانِ ناآگاه گوید که خداوند به من اهانت روا داشته است. )

بلکه این پدیده را باید آزمون الاهی بداند و از هر جهت آماده ی تحمّل آن باشد.

ثانیآ: حکمت های گسترده ی خداوند را در جهان، جاری و ساری بداند.

این هر دو امر، می طلبد که انسان تسلیم پیشگاه الاهی باشد، با اطمینان خاطر به خداوند تکیه کند و هرگز با بروز تغییرات و تحوّلات در جریان زندگی دنیوی خویش دچار تحوّل در اعتقاد نشود، هم چنان بر عقاید الاهی خویش پای بفشرد و بداند که خداوند «جابر» است؛ یعنی جبران مافات می کند و در بزنگاه های سخت زندگی، انسان را درمی یابد.

در دعا می خوانیم که: «یا جابر العِظَم الکَسیر»(4) ، یعنی خداوند استخوان شکسته

1- بخش هایی از دعای ابوحمزه ی ثمالی.
2- دعای مشلول.
3- فجر (89): 16.
4- دعای مشلول.