شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 253

(لایَسْألُ عَمّا یَفْعَل و هم یسألُون)(1)

( کسی فراتر از او نیست تا حضرت حق را زیر سؤال برد و این مردم هستند که مورد سؤال واقع خواهند شد. )

این مقدّمه ی کوتاه از آن جهت بیان شد تا روشن گردد که ما را نرسد تا برای شمول عفو خداوندی به وضع قانون و دستورالعمل برای خدا مبادرت ورزیم. البتّه او حکیم است و کارها را به حکمت انجام می دهد؛ امّا حکیم بودن او این الزام را در پی ندارد که باید از این قول و قرارها و باید و نبایدها که ما وضع می کنیم فرمان برد و شمول عفو او در دایره ی قراردادهای ما محقّق گردد. این مطلب مورد تأیید توأمان عقل و نقل است.

به هرحال، توجه به این حرّیّت مطلقه ی حق تعالی، ما را به سوی موضوع دوم سوق می دهد و آن را در حوزه ی دیدرس ما قرار می دهد. آری، سخن در این است که ما باید چه کنیم تا مشمول عفو خداوندی شده و در معرض انوار رحمت و نسائم مغفرت او قرار گیریم؟ قرآن مجید می فرماید: (هُوَ الَّذی یقبل التَّوبه عَن عباده وَ یعفوا عن السّیّئات)(2) . بدیهی است که در قبال چنین خدای توبه پذیر و گذرنده از گناهان، فرد

باید موقع را مغتنم شمرد و حدّاکثر استفاده را از این فرصت ببرد.

از جمله خصلت های نیکو که می تواند انسان را در معرض عفو و بخشش خدای متعال قرار دهد، آن است که انسان در زندگی روزمره ی خود، اهل عفو و گذشت از این و آن باشد. این ویژگی، از یک سو گذران زندگی را بر انسان آسان می سازد و از سوی دیگر، زمینه ی شمول عفو الاهی را فراهم می آورد. قرآن می فرماید:

(و إن تعفوا و تصفحوا و تغفروا فإنَّ الله غفورٌ رحیم)(3)

در بیان دیگر می فرماید: (وَ لْیعفوا و لیصفحوا ألا تحبّون أن یغفر الله لَکُم؟)(4)

اساسآ دستور صریح قرآن آن است که: (خُذ العفو و أمر بالعرف و أعرض عَنِ الجاهلین)(5) .

امام سجّاد علیه السلام به خداوند عرضه می دارد :

«اَللّهُمَّ إنَّکَ أنْزَلتَ فی کتابکَ أن نعفو عمّن ظلمنا؛ و قد ظلمنا أنفسنا فأعف عنّا، فَإنَّکَ أولی بِذلِکَ مِنّا.» (6)

«خداوندا، تو در کتابت این چنین فروفرستاده ای که از آنان که بر ما ستم رانده اند در گذریم. خدایا، اینک ما به خود ظلم کرده ایم.

1- انبیاء (21): 23.
2- شوری (42): 25 : (او_ خدا_ کسی است که توبه را از بندگان خویش پذیرفته و از گناهاندرمی گذرد.)
3- تغابن (64): 14 : (اگر عفو و بخشش و گذشت پیش گیرید، خدای مهربان نیز با شما چنینکند.)
4- نور (24): 22 : (باید عفو و بخشش پیشه کنند و از یک دیگر در گذرند. آیا شما دوست نداریدکه مشمول عفو خداوندی قرار گیرید؟)
5- اعراف (7): 99 : (عفو پیشه کن و به نیکی ها فرمان ده و از نادانان دوری کن.)
6- دعای ابوحمزه ی ثمالی.