شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 271

به پایان آمد این دفتر...

در آغاز کتاب آوردم که چه شد تا من به این راه افتادم و قلم به شرح دعای مکارم اخلاق کشیده شد. همین جا بگویم که هرگز داعیه ی شرح کلام مولایم امام سجّاد علیه السلام را ندارم؛ چرا که بی هیچ مجامله و تعارف، بلندای کلام حضرتش در دوردست افقی است که فکر و ذهن و دست و قلبم را تاب و یارای درک آن ساحت نیست و تنها می توانم بگویم که :

«دست ما کوتاه و خرما بر نخیل»

و خدا را که این سخن، از سر صدق، از قلبم جاری شده و امید که خواننده نیز آن را به جدّ بپذیرد و هرگز این سخن را از مقوله ی «خفض جناح» و «تواضع علمی» ندانسته و تلقّی ننماید.

امّا آن چه به هم آمد و زینت افزای این صفحات _ نه چندان کم _ گردید، اوّلا در باور اوّلیّه ام چنان نبود که چنین خواهد شد؛ زیرا که از همان آغاز، بر ناتوانی خود در این زمینه به خوبی آگاه بودم و گام در تاریکی ننهاده بودم؛ ثانیآ تا این زمان نمی اندیشیدم که مقوله ی اخلاق، گستره ای این چنین در فرهنگ دینی ما دارد.

به برکت این دعا و ثمره ی مراجعات ضروری بود که دانستم مرحوم مجلسی رضوان الله تعالیعلیه مجلّداتی از اثر نفیس و ارزنده ی خود را به «مکارم الاخلاق» و «مساوی الاخلاق» و «کتاب العشره» و «الآداب و السُّنن» اختصاص داده است(1) .

مهم تر آن که این همه را در کتاب ایمان و کفر جای داده و از اخلاق نیکو در آغاز ابواب متنوّع مکارم الأخلاق(2)  با عنوان «جوامع المکارم و آفاتها و ما یوجب الفلاح و الهدی»

یاد کرده است.

در یک کلام، جویندگان راه خدا و آنان که رستگاری و هدایت را طالب اند، باید وصول به این سرمنزل مقصود را تنها و تنها در گرو آشنایی و کاربرد اخلاق نیکو و شناخت آفت های آن بدانند. اگر این آگاهی و بیداری در میان نباشد، انسان ها به واقع راه به جایی نخواهند برد؛ هر چند که زندگیِ به ظاهر آراسته ای داشته باشد. این امر برای مردمِ پای بند به اندیشه های الاهی، از اهمّیّتی به مراتب افزون تر برخوردار است؛ چرا که پشتوانه ی تدارک حیاتی خواهد بود که از هر جهت پاک و معنیدار برای ایشان باشد.