شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 47

«و اجر للنّاس علی یدیَّ الخیر وَ لاتمحقه بالم_َنّ.»

[10 _ و هب لی معالی الأخلاق و اعصمنی من الفخر]

برای توضیح این کلام امام سجاد علیه السلام به چند جمله از حکمت علوی گوش جان می سپاریم. امام امیر المؤمنین علیه السلام فرمود :

«إن کُنتم لامحاله متنافسین، فتنافسوا(1)  فی الخصال الرغیبه و خلال(2)

المجد.»(3)

«اگر ناگزیر به مسابقه روی می آورید، در ویژگی های پسندیده و خوبی های بزرگوارانه مسابقه دهید.»

«سته تختبر بها أخلاقُ الرّجال: الرّضا و الغضب و الأمن و الرهب و المنع و الرّغب.»(4)

«اخلاق مردم در شش مورد آزموده می شود: خوشنودی، غضب، امنیّت، ناامنی، بازداشتنِ لطف، رغبت و میل.»

قبلا نیز در باب تعصّب به بخشی از خطبه ی 234 مولا علی علیه السلام ذیل جمله ی «فتَعصّبوا لخلال الحمد...» اشاره و مفصّلا توضیح داده شد. خلال الحمد، خصال الرغیبه، خلال المجد، سعه الأخلاق، مکارم الأخلاق، معالی الأخلاق، مکارم الخصال، محاسن الأخلاق و ده ها واژه و عبارت دیگر از این ردیف، عناوینی است که در روایات برای برتری های اخلاقی به کار رفته است. دقّت در هر یک از این ها، اهمّیّت موضوع اخلاق و رغبت برای وصول به مدارج عالی در این زمینه را در پی دارد.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید :

«...لمّا خلق الله تعالی الإیمان، قال: اللّهمَّ قوّنی، فقوّاه بحسن الخلق و السّخاء. و لما خلق الله الکفر، قال: اللّهمَّ قوّنی، فقوّاه بالبخل و سوء الخلق.»(5)

«وقتی خدای تعالی ایمان را آفرید، ایمان عرضه داشت: خدایا! به من قوّت بخش. خداوند به او توان داد، به واسطه خُلق نیکو و سخاوت. نیز هنگامی که خداوند، کفر را آفرید، کفر گفت: خدایا! به من قوّت ده. خداوند به او توان داد، به واسطه بُخل و خُلق زشت.»

جالب است بدانیم پیامبری که خدا او را از نظر اخلاقی با آیه ی (إنَّکَ لعلی خلق عظیم)(6)  ستوده و خود نیز خویش

1- تنافس: مسابقه و رقابت.
2- خلال: خوبی ها.
3- غرر الحکم: 3740.
4- همان: 5631.
5- محجه البیضاء :5 90.
6- قلم (68): 4.