شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 73

و آرامش روحی به هم پیوند می دهد.

[19 _ و من ظنّه اهل الصلاح الثقه]

حال که این حسد و دشمنی جای خود را به مودّت و محبّت داد، امام علیه السلام سراغ مردمی دیگر می رود و سخن از «اهل صلاح» می آورد که گمان بد ایشان نسبت به خود، نزدیکان و دشمنی آنان، ارحام و بستگان چه می کند و اگر مورد عاقّ آنان قرار گرفت، چه می شود.

می بینیم که امام علیه السلام در این جا از هفت طبقه و گروه مختلف و عملکرد و تلقّی ناصواب آنان نسبت به خود سخن به میان می آورند. حضرتش در مقابل اعمال منفی آنان، واژه های مثبتی را برای خود از خداوند طلب می نمایند. در بین این هفت گروه، هم مردم صالح و هم گروه ظالم، هم نزدیکان و هم خویشان به چشم می خورند.

دو واژه ی ثقه و ظنّه جای دقّت دارد. ریشه ی لغت ظنّه همان ظن است که در قرآن هم کاربرد نسبتاً گسترده ای دارد و به صورت های مختلف به کار رفته است.

ظن در لغت عرب به معنی احتمال قوی در مقابل وَهْم قرار دارد، به معنای احتمال ضعیف و شک که تساوی دو طرف است. به نظر بعضی لغویّین، ظنّ در علم و شک هم به کار می رود. البتّه در قرآن چنین نیست و معمولا ظن، جای گزین علم نمی شود نظیر :

(و ما لَهُم بِه مِن علم أن یتّبعون إلّا الظَّنّ)(1)

«آنان بدان امر، علمی ندارند. فقط از گمان پیروی می کنند.»

(ما لَهُم بِذلِکَ مِن علم إلّا هم إلّا یظنُّون.)(2)

«آنان بدان امر، علمی ندارند. فقط گمان می برند.»

گاهی گمان می رود که ظن به معنی یقین هم در قرآن به کار رفته مانند :

(الَّذینَ یظنُّونَ انَّهُم مُلاقُوا الله)(3)

«آنان که یقین دارند که به لقای خداوند می رسند.»

(ألا یظنّ أُولئک انَّهُم مبعوثون لیوم عظیم)(4)

«آیا آنان یقین ندارند که در روزی یزرگ برانگیخته می شوند؟»

1- نجم (53): 28.
2- جاثیه (45): 24.
3- بقره (2): 249.
4- مطففین (83): 4 و 5.