جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 114

1- بقره /223.

2- انشقاق /6 در برخی از تفاسیر ضمیر «فملاقیه» را به کدحا ارجاع داده اند.

3- توبه /77.

4- یونس /7، 11، 15؛ فرقان /21.

5- روم /8.

6- کهف /105؛ عنکبوت /23؛ سجده /23.

یُجْزَوْنَ اِلاَّ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»(1) (و آنان که آیات ما و لقای آخرت را تکذیب کردند اعمالشان تباه و باطل شده، آیا جز در برابر آنچه می کردند کیفر خواهند دید؟) موضوع ملاقات آخرت به صورتهای دیگری هم به کار رفته است مانند «لِقَاءَ یَوْمِکُم هذَا»(2)، «لِقَاءَ یَوْمِهِمْ هذا»(3) و «مُلاَقٍ حِسَابِیَه»(4).

لقاء اللّه چیست؟

مشبّهه که گروهی انحرافی می باشند،(5) لقای الهی را عبارت از لقای جسمانی تصور کرده اند، ولی این گمان از جهات متعددی مردود می باشد، زیرا خداوند متعال نه جسم است و نه جسمانی، نه در جهتی قرار می گیرد و نه محدود به مکانی می شود از این رو عموم مفسرین شیعه و اکثر مفسرین اهل سنت با این دیدگاه مخالف بوده و آن را مردود می دانند.

دیدگاه مفسّران

مفسّر عالی قدر مرحوم امین الاسلام طبرسی، با توجه به این که ملاقات جسمانی را مردود می داند، در ذیل آیه: «اَلَّذین یَظُنُّونَ اَنَّهُم مُلاَقُوا رَبِّهِم» می فرماید: «ما وعدهم ربّهم» یعنی ملاقات می کنند آنچه را که پروردگارشان وعده داده است(6) و در ذیل آیه «وَ اعْلَمُوا اَنَّکُم مُلاقُوهُ»می فرماید: «أی ملاقو جزائه یعنی ثوابه إن أطعتموه و...» یعنی ملاقات می کنید ثواب و پاداش او را اگر اطاعت کردید و عقاب و کیفر او را اگر عصیان نمودید، سپس اضافه می کند که اضافه ملاقات به پروردگار نوعی از مجاز است، یعنی در این جا مضاف که عقاب یا ثواب باشد حذف گردیده است به طوری که در واقع عبارت چنین می باشد «ملاقو ثوابه»(7).