جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 304

1- نازعات /40 - 41.

2- میزان الحکمه، ج3، ص175.

3- فاطر /28.

عالمان هستند از میان بندگان الهی که از او بیم دارند). خوف اوّل ترس از خداوند است به عنوان یک قاضی دادگر وخوف دوم خشیت از اوست به عنوان یک وجود با عظمت و بی نهایت، خوف اولی بر می گردد به ترس از گناه خود و خوف دومی بر می گردد به خشیت از مقام رب العزّه که فرمود: «وَ لِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ»(1).

(و برای آن کس که از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است).

ثمرات خوف

خوف الهی سبب رقت دل عارف گردیده و عشق و اشتیاق او را به خداوند زیادتر می کند.

خوف الهی آدمی را مزیّن به صفات پسندیده نموده و از رذائل اخلاقی او را پاکیزه می سازد، او را مزیّن به خشوع و خیرخواهی می کند و غرور و خودخواهی را از او می زداید و...

خوف الهی در کنار اشتیاق به او عامل و محرک مهمی به صورت وادار کننده به طاعت و اجتناب از معصیت می باشد.

اصول مرابطه

در علم اخلاق مراقبت یکی از اصول مرابطه و خودسازی است، انسانی که در صدد سازندگی خویش است باید چند اصل زیر را رعایت کند:

1 - مشارطه: با خودش شرط کند و خود را الزام نماید که چه اموری را انجام دهد و از چه اموری پرهیز داشته باشد.

2 - مراقبه: مواظبت نماید که التزامات خود را عمل نموده و از آنها تخلف نورزد.

3 - محاسبه: پیوسته نسبت به کار خود رسیدگی نموده و حسابرسی داشته باشد که آیا طبق وظایف عمل کرده است یا خیر.

غزالی و فیض کاشانی(ره) شش اصل را به عنوان اصول مرابطه بیان کرده اند، ولی برخی از علمای اخلاق به چهار و برخی به سه اصل بسنده کرده اند(2).

مراقبت آن است که انسان پیوسته در مقام آن باشد که مبادا از تعهدات و شروطی که در رابطه با خودسازی نموده است تخلف ورزد، مبادا گرفتار ترک طاعت شود و یا