جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 306

1- اعراف /27.

2- مؤمنون /8.

3- محمد بهاری، تذکره المتقین، ص43، ترجمه به عربی، عبدالرحیم مبارک.

4- بحار الأنوار، ج77، ص350.

برگرداند و منصرف شود).

و نیز می فرماید:

«رَحِمَ اللّه ُ امْرَءا سَمِعَ حُکْما فَوَعی... راقَبَ رَبَّهُ وَ خافَ ذَنْبَهُ»(1).

(خداوند رحمت کند آدمی را که شنید و فرا گرفت، پروردگارش را مراقب بود و از گناهش بیمناک).

در این فراز هم امام علیه السلام می فرماید: «وَ مِنْکَ خائِفا مُراقِبا»؛ (تنها از تو بترسم و مراقب تو باشم).

مراقبت نسبت به خداوند آن است که انسان پیوسته خدا را حاضر و ناظر بداند و خود را در پیشگاه مقدس او ببیند که قرآن فرمود: «اَلَمْ یَعْلَمْ بِاَنَّ اللّه َ یَری»(2)؛ (آیا انسان

نمی داند که خدا می بیند؟!) و امام فرمود: «خَفِ اللّه کَأَنَّکَ تَراهُ»(3)؛ (از خدا بترس آنچنان که گویی او را می بینی).

مراقبت دل و مراقبت جوارح

مراقبت را به صورت دیگری می توان مطرح نمود. یکی مراقبت نسبت به اعضاء و جوارح و دیگری مراقبت نسبت به دل و قلب، مراقبت نسبت به جوارح آن است که انسان کاملاً مواظبت کند که مبادا عضوی کژ راهه رود یا خطایی مرتکب شود و مراقبت نسبت به قلب آن است که مواظبت کند که مبادا دلش به جایی غیر خدا منحرف گردد که گفت :

پاسبان حرم دل شده ام شب همه شب

تا در این پرده جز اندیشه او نگذارم

غزالی می گوید: «نگاه اوّل برای مراقب، نگاه او نسبت به اهتمام و حرکت خود است که آیا برای خداست و یا هوی»(4). آیا کاری را که انجام می دهد برای خواست خداست و یا برای خواست دل است، گاهی انسان خود را فریب می دهد و خواسته های نفسانی خود را زیر پوششی از دین و مذهب قرار می دهد، برای ارضای خود خواهی و غرور خویش به نام مذهب، سفره طاغوتی می اندازد. و برای تثبیت شخصیت خود کار ریایی