- مقدّمه 1
- اشاره 5
- ارتباط و اتّکال انسان با خدا 6
- رابطه ی قلبی انسان با خدا 6
- ارتباط با خدا 6
- خدا را نزدیک خود احساس کردن 7
- تقرُّب و أُنس 7
- رابطه ی انسان با منبع فیّاض 7
- خدا را حاضر و ناظر دانستن ، خدا را در مقابل خود احساس کردن 7
- با خدای متعال سخن گفتن، حرف دل را با او در میان گذاشتن 8
- تقرُّب إلی اللّه 8
- حرف زدن با پروردگار 8
- انس با خدا 8
- بیان خواستهای فطری انسان 9
- خدا را خواندن 9
- اشاره 9
- خواستن 9
- روح عبادت 10
- بهترین عبادت 10
- تضرُّع 11
- خشوع و خاکساری نزد پروردگار 11
- وسیله ای برای رسیدن به حوائج و مقصودها 12
- وسیله ای در کنار وسائل دیگر ، یکی از دهها وسیله و سبب و علّت 13
- دعا وسیله ای در طول ابزارهای مادّی و نه رقیب آنها 13
- وسیله ای بین خدا و بندگان 13
- نماز 14
- نمونه ای از مصادیق دعا و ذکر 14
- وسیله ای برای فهمیدن معارف الهی 14
- درخواست، تمجید و تحمید، و یا اظهار محبّت و ارادت 14
- أقسام دعا و أنواع سخن گفتن با خدا 14
- دعا، ضرورتاً همیشه با حاجت خواستن همراه نیست 14
- پاسخ و توجّه و التفات خداوند 15
- اجابت چیست؟ 15
- نماز جمعه 15
- جاری شدنِ طلب، از سرتاپای دعا کننده ، همان پاسخ الهی است 16
- نورانیتی که در دل پدید می آید 16
- برآورده شدن خواسته در چهارچوب قوانین طبیعی 16
- جور شدنِ أسباب و وسائط 16
- جورشدن ابزارهای مادّی و عادی و معمولی 17
- دعا جورکننده ی روال عادی 18
- معانی ذکر 20
- خود را در برابر خدا یافتن و به او دل دادن 20
- ذکر یعنی یاد، در مقابل غفلت و نسیان 21
- ذکر یعنی همنشینی با محبوب 21
- ذکر، یعنی به یاد بودن، به یاد آوردن، به هوش بودن و توجّه کردن 22
- ذکر به معنای یاد تکلیف و یاد نعمت الهی است، نه فقط ورد و اوراد 22
- ذکر، مانعِ رفتن به سمتِ معصیت 23
- ذکر یعنی دوری از غفلت 23
- ذکر یعنی بیدارباش 23
- اشاره 26
- توفیق دعا، علامت لطف پروردگار 27
- دعا، بیمه کننده ی انسان در مقابل جلوه های مادّی 27
- دعا، مظهر بندگیِ در مقابل خداوند 27
- دعا، بهترین مضامین سرشار از معارف الهی 28
- دعا، اسلحه ای مایه ی نجات 28
- دعا، دارای تأثیرات معجزآسا بر روی دل انسان 28
- دعا، معنادهنده ی حیات انسان 28
- دعا، کلید همه ی خزائن الهی 29
- دعا، آشکارکننده ی محتوای ذهن دعاکننده 30
- دعا و فرصت دعا کردن، یک نعمت 30
- دعا، دارای نقش مؤثّر در سازندگی 30
- هفت مرتبه ضمیر متکلّم برای خدا، فقط در آیه ی دعا 31
- درخواستِ ذکر کثیر 32
- تکرار إِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ در شبانه روز 32
- اهمیّت ذکر 32
- پیش بردنِ راه، در گروِ دعا 32
- موضوع ذکر، مسأله ی اصلی و اساسی 33
- قرآن، وسیله ی ذکر 33
- راه تقوا، ذکر خداست 33
- ذکر، عرفان واقعی 33
- ذکرِ نامحدود 33
- ذاکر بودن در همه ی حالات، از مهم ترین تکالیف مؤمنین 34
- امر 35
- یکی از بهترین ذخایر معنوی ما 35
- امر به دعا و نهی از ترک آن 35
- کتابی بسیار عظیم 35
- لزوم 36
- وظیفه 36
- غنیمت دانستن دعا 36
- سلب توفیق دعا، نگران کننده تر از سلب توفیق اجابت 37
- دعا، یکی از مهمّ ترین کارهای بنده ی مؤمن 37
- مقایسه ی دعا و ذکر با سایر فضائل 37
- گرفته شدنِ حال دعا از انسان، علامتی بد 37
- بی پشتوانگی، پی آمد بی نیاز دانستنِ خود از دعا 37
- دعا، مغز عبادت 38
- دعا، مهمّ ترین علاج 38
- دعا، تنها راه رسیدن به خواسته های عظیم 38
- پیامبر صلی الله علیه و آله 39
- ذکر، بزرگتر و مهم تر از نهی از فحشا و منکر 39
- مقامِ دعاکنندگان، بیانگر اهمیّت دعا 39
- انبیاء علیهم السلام 40
- اصحاب و حواریّون پیامبران 41
- امام خمینی(ره) 41
- اشاره 42
- اراده ی خدا 43
- از جانبِ خدا 43
- اجازه ی پروردگار 44
- شکر 45
- از ناحیه ی دعاکننده 45
- دعا مستجاب خواهد شد؛ یا زود و یا دیر 45
- امید 45
- التماس و درخواستِ حالِ دعا 45
- قطعیتِ إجابت 45
- اگر خدا درِ دعا را باز کند، درِ اجابت را نمی بندد 46
- بی قید و شرط بودن اجابت 47
- کراهتِ انتظارِ سرعتِ غیرمعمول، برای دریافت حاجت 47
- وجود شرائط و آداب برای دعا، برای بالا بردنِ امکانِ إجابت 48
- اگر دعا، درست به کار برده شود، اجابت قطعی و بدون شرط است 49
- تصادم با یک قانون الهیِ دیگر 49
- موانعِ إجابت 49
- اگر دعا به معنای حقیقی کلمه انجام بگیرد، اجابت قطعی و بدون شرط است 49
- درخواستهای غیرممکن 51
- گناه 52
- شروط حقیقی بودنِ دعا و قطعی بودنِ إجابت در پیِ آن 53
- اگر شرایط دعا وجود نداشته باشد، دعا مستجاب نمی شود 53
- قلب غافل 53
- مؤثّر بودن زمان و مکان و خصوصیات 54
- معرفتِ پروردگار و باور به قدرت او 54
- انس 54
- شروط مرتبط با اعتقادات و حالات دعا کننده نسبت به خداوند 54
- تضرّع 55
- خشوع 55
- اصرار بر درخواست، دست برنداشتن از دعا 56
- امید به اجابت 56
- شروط مرتبط با اعتقادات دعا کننده نسبت به دعا 56
- بزرگ نشمردن حاجات 57
- فهم معانی 58
- تدبّر در معنای دعاها 58
- توجّه 59
- حضور قلب 61
- مطالبه ی حقیقی 61
- حرف زدن از دل 62
- با همه ی دل 62
- شروط مرتبط با قلب و دل دعا کننده 62
- طراوت دل 63
- معطّر و مزیّن کردنِ دل 63
- رقّت قلب 63
- سوز دل 63
- توبه 64
- توبه و اجتناب از گناه 64
- عمل 65
- خروج از مظالم 65
- ترک گناهان 65
- زمان ها و موقعیت های برتر 67
- شعبان 67
- رجب 67
- ایّام معلومات 68
- پیروزی 68
- عید فطر 68
- نماز 69
- اضطرار و سختی 69
- اشاره 70
- رشد روحیّه ی ذلّت و خاکساری 71
- توجّه پیدا کردن به عجز و حقارت و تهی دستیِ خودمان 71
- سرکوبیِ خودبینی و خودخواهی 72
- شکستن نفسانیتها 74
- مهار نفس 75
- کسبِ معارف 75
- ماندگار و مؤثّر کردنِ معارف در دل انسان 79
- اجابت، رفع حاجات، دفع بلا، جلبِ روزی 79
- دفع بلاء 87
- جلب رزق و نجات از دست دشمن 87
- دستاوردهای دیگر دعا 88
- دفع انگیزه های مادّه گرایانه 88
- برداشتن موانع درونی 89
- دفعِ سرگشتگی و درماندگی 89
- زدودنِ غفلت 89
- روشن شدن راه، معنا پیداکردنِ حیات 89
- روشن شدن راه و نجات از سردرگمی و حیرت 90
- جان گرفتنِ دوباره ی قلب و روح 91
- آشنایی با خدا و پرشدن دل از عشقِ او 92
- تقویت روحِ عبودیت و عشق به خدا 92
- ارتباط با خدا، تقویت روح عبودیت 92
- نزدیک شدن انسان به خدا و زنده نگهداشتن یاد خدا در دل 93
- تقویت و استقرار ایمان در دل 93
- زنده و نورانی شدن دل انسان 94
- نورانیت، صفا و معنویت 94
- عشق به خدا 94
- احیاء و زنده کردنِ قلوب 94
- نورانی نگاه داشتن دل انسان 95
- تزکیه 96
- تطهیر روح 96
- تهذیب نفس، پیراستن روح و پالایش ذهن از وسوسه ها 97
- رشد فضایل اخلاقی در انسان 97
- دفع آفت فسادپذیریِ انسان 99
- دفع گناه 99
- دفع آفت فسادپذیریِ انسان، دفع گناهان 99
- دمیدن روح اخلاص در انسان 99
- دفعِ غفلت 101
- کسب قدرت قلبی، استواری و ثبات قدم در مقابل دشمن 102
- تعالی و فلاح 102
- کسب قدرت قلبی و روحی 102
- فلاح 102
- علوّ مقام و مرتبه، عروج 102
- واهمه نداشتن از قدرتها 104
- استواری در مقابل دشمن 104
- امید و نشاط 105
- اشاره 107
- همه چیز را 108
- پیشوایان دین به ما یاد می دهند چه بخواهیم - چیزهای اصلی 108
- درخواستهای بزرگ 109
- حتّی چیزهای کوچک 109
- حاجات همه ی انسانهایی که روی کره ی خاک هستند 110
- اول دیگران، بعد خودِ ما 111
- برای همه ی مسلمین 111
- نمونه هایی از بهترین دعاها 112
- دعای هشتم صحیفه ی سجّادیه 112
- کتاب نمونه 112
- صحیفه ی سجّادیه 112
- دعاهای مأثور از جمله دعای ابی حمزه و دعای افتتاح و دعای عرفه 113
- هدایت به صراط مستقیم 114
- درخواستهای نمونه 114
- درخواست مغفرت 115
- نمونه ای از درخواستهای ذکرشده در دعای ابی حمزه 115
- زندگی گوارا 115
- بروز و ظهور جوانمردی 116
- اصلاح همه ی کارها 116
- دفع نقطه های ضربه پذیرِ معنوی 117
- نمونه ای از درخواستهای ذکرشده در دعای ماه رمضان 118
- أَللَّهُمَّ أَشبِع کُلَّ جَائِعٍ 118
- أَللَّهُمَّ أَغنِ کُلَّ فَقِیرٍ 118
- أَللَّهُمَّ أَصلِح کُلَّ فَاسِدٍ مِن أُمُورِ المُسلِمِینَ 119
ذکر یعنی همنشینی با محبوب
حالا این ذکر و یاد الهی، مراحلی دارد. ما، آدم ها همه در یک حدّ و در یک مرحله که نیستیم؛ رتبه ی ماها مختلف است. بعضیها از لحاظ روحی در درجات بالا هستند؛ مثل اولیاء و انبیاء و صالحین و اهل دل و اهل معنا. بعضی هم هستند مثل امثال بنده و ماها که به آن سطوح دسترسی ندارند؛ بعضی مان خبر هم نداریم از آنچه که در آن سطوح هست. برای همه ی ما ذکر هست- هم برای آن ها هست، هم برای ما هست- ذکر برای آن ها، همانی است که در روایت از امیرالمؤمنین علیه السلام است که فرمود: «أَلذِّکرُ مُجَالَسَهًٌ المَحبُوبِ»((1))؛
ذکر، همنشینی با محبوب است. این، برای اولیاست. لذّت ذکر برای آن ها لذّت همنشینی است. امیرالمؤمنین علیه السلام در یک روایت دیگر می فرماید؛ «أَلذِّکرُ
لَذَّهًٌ المُحِبِّینَ»((2))؛
ذکر لذّت عاشقان و محبّان است.49
ذکر یعنی یاد، در مقابل غفلت و نسیان
ذکر یعنی یاد. یاد در مقابل غفلت است؛ غفلت از خدا، غفلت از وظیفه و مسئولیت، غفلت از هنگام حسّاسِ مواجهه با مأموران الهی در عالم ملکوت- عالم بعد از عبور از جسمانیّت- و محاسبه ی بزرگ انسان در مقابل خدا در قیامت. این یادها تعیین کننده است.50
قرآن به مسلمانها خطاب می کند که: «أُذکُرُوا اللَّهَ ذِکراً کَثِیراً»((3))؛
خدا را ذکرِ کثیر کنید. ذکر یعنی یاد. ذکر و یاد در مقابل غفلت و نسیان است. غرق در عوارض و حوادث و پیشامدهای گوناگون شدن و از
1- ([1]) غررالحکم ص:189.
2- ([2]) غررالحکم ص:189.
3- ([3]) سوره ی أحزاب، آیه ی 41.