دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سیدعلی خامنه ای (مدظله العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی صفحه 34

الذِّکر»؛ مگر ذکر. «فَلَیسَ لَهُ حَدٌّ یَنتَهِی إِلَیه»؛ ذکر حدّ ندارد؛ اندازه ای ندارد، که وقتی این اندازه ذکر و یاد حاصل شد، بگوئیم دیگر بس است؛ دیگر لازم نیست. بعد خود حضرت توضیح می دهد و می فرماید: «فَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الفَرَائِضَ فَمَن أَدَّاهُنَّ فَهُوَ حَدُّهُن»؛ هرکس فرائض را ادا کرد، آن ها را به حدّ و مرز خود رساند. «وَ شَهرَ رَمَضَانَ فَمَن صَامَهُ فَهُوَ حَدُّهُ»؛ مثلاً ماه رمضان که تمام شد، شما این فریضه را به مرز خودش رساندید؛ تمام شد و دیگر چیزی بر شما واجب نیست. «وَ الحَجَّ فَمَن حَجَّ فَهُوَ حَدُّهُ»؛ هرکس حج را به جا آورد- به اعمال پایان حج که رسید- آن را به مرز رساند. این در صورتی است که در هر دو جا «فَهُوَ حَدُّهُ» بخوانیم. البتّه می شود «فَهُوَ حَدُّهُ» هم با یک تعبیر دیگری خواند؛ اما «إِلَّا الذِّکر»؛ فقط ذکر مثل بقیه ی فرائض نیست. دیگر بقیه ی فرائض را ذکر نفرمودند؛ زکات را وقتی دادید، دیگر واجب نیست، به همان اندازه ای که مقرّر شده است. خمس را همین جور، صله ی رحم را همین جور. بقیه ی فرائض و واجباتی که هست، همه از همین قبیل است، مگر ذکر؛ «إِلَّا الذِّکرَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَم یَرضَ مِنهُ بِالقَلِیلِ وَ لَم یَجعَل لَهُ حَدّاً یَنتَهِی إِلَیهِ»((1))؛

خدا به ذکرِ قلیل راضی نشده است؛ حدّی برای آن قرار نداده است که بشود به آن حدّ رسید. «ثمّ تلا»؛ بعد، حضرت این آیه را تلاوت فرمود: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذکُرُوا اللَّهَ ذِکراً کَثِیراً».((2))

اهمیّت ذکر این است.78

ذاکر بودن در همه ی حالات، از مهم ترین تکالیف مؤمنین

حضرت باقر علیه السلام فرمود: «ثَلَاثٌ مِن أَشَدِّ مَا عَمِلَ العِبَاد»؛ سه چیز هست که جزو تکالیف بسیار مهمّ و دشوار مؤمنین است؛ کارهای سخت... سوّم، «وَ ذِکرُ اللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ»؛ در همه حال ذاکر خدای متعال باشد.79