- مقدّمه 1
- اشاره 5
- ارتباط با خدا 6
- رابطه ی قلبی انسان با خدا 6
- ارتباط و اتّکال انسان با خدا 6
- تقرُّب و أُنس 7
- رابطه ی انسان با منبع فیّاض 7
- خدا را نزدیک خود احساس کردن 7
- خدا را حاضر و ناظر دانستن ، خدا را در مقابل خود احساس کردن 7
- تقرُّب إلی اللّه 8
- حرف زدن با پروردگار 8
- انس با خدا 8
- با خدای متعال سخن گفتن، حرف دل را با او در میان گذاشتن 8
- خدا را خواندن 9
- بیان خواستهای فطری انسان 9
- خواستن 9
- اشاره 9
- بهترین عبادت 10
- روح عبادت 10
- خشوع و خاکساری نزد پروردگار 11
- تضرُّع 11
- وسیله ای برای رسیدن به حوائج و مقصودها 12
- وسیله ای در کنار وسائل دیگر ، یکی از دهها وسیله و سبب و علّت 13
- دعا وسیله ای در طول ابزارهای مادّی و نه رقیب آنها 13
- وسیله ای بین خدا و بندگان 13
- دعا، ضرورتاً همیشه با حاجت خواستن همراه نیست 14
- وسیله ای برای فهمیدن معارف الهی 14
- درخواست، تمجید و تحمید، و یا اظهار محبّت و ارادت 14
- نماز 14
- أقسام دعا و أنواع سخن گفتن با خدا 14
- نمونه ای از مصادیق دعا و ذکر 14
- نماز جمعه 15
- اجابت چیست؟ 15
- پاسخ و توجّه و التفات خداوند 15
- جور شدنِ أسباب و وسائط 16
- برآورده شدن خواسته در چهارچوب قوانین طبیعی 16
- جاری شدنِ طلب، از سرتاپای دعا کننده ، همان پاسخ الهی است 16
- نورانیتی که در دل پدید می آید 16
- جورشدن ابزارهای مادّی و عادی و معمولی 17
- دعا جورکننده ی روال عادی 18
- معانی ذکر 20
- خود را در برابر خدا یافتن و به او دل دادن 20
- ذکر یعنی یاد، در مقابل غفلت و نسیان 21
- ذکر یعنی همنشینی با محبوب 21
- ذکر به معنای یاد تکلیف و یاد نعمت الهی است، نه فقط ورد و اوراد 22
- ذکر، یعنی به یاد بودن، به یاد آوردن، به هوش بودن و توجّه کردن 22
- ذکر یعنی بیدارباش 23
- ذکر یعنی دوری از غفلت 23
- ذکر، مانعِ رفتن به سمتِ معصیت 23
- اشاره 26
- توفیق دعا، علامت لطف پروردگار 27
- دعا، مظهر بندگیِ در مقابل خداوند 27
- دعا، بیمه کننده ی انسان در مقابل جلوه های مادّی 27
- دعا، دارای تأثیرات معجزآسا بر روی دل انسان 28
- دعا، اسلحه ای مایه ی نجات 28
- دعا، بهترین مضامین سرشار از معارف الهی 28
- دعا، معنادهنده ی حیات انسان 28
- دعا، کلید همه ی خزائن الهی 29
- دعا، آشکارکننده ی محتوای ذهن دعاکننده 30
- دعا و فرصت دعا کردن، یک نعمت 30
- دعا، دارای نقش مؤثّر در سازندگی 30
- هفت مرتبه ضمیر متکلّم برای خدا، فقط در آیه ی دعا 31
- درخواستِ ذکر کثیر 32
- پیش بردنِ راه، در گروِ دعا 32
- تکرار إِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ در شبانه روز 32
- اهمیّت ذکر 32
- ذکر، عرفان واقعی 33
- قرآن، وسیله ی ذکر 33
- ذکرِ نامحدود 33
- موضوع ذکر، مسأله ی اصلی و اساسی 33
- راه تقوا، ذکر خداست 33
- ذاکر بودن در همه ی حالات، از مهم ترین تکالیف مؤمنین 34
- امر به دعا و نهی از ترک آن 35
- کتابی بسیار عظیم 35
- امر 35
- یکی از بهترین ذخایر معنوی ما 35
- لزوم 36
- غنیمت دانستن دعا 36
- وظیفه 36
- گرفته شدنِ حال دعا از انسان، علامتی بد 37
- بی پشتوانگی، پی آمد بی نیاز دانستنِ خود از دعا 37
- سلب توفیق دعا، نگران کننده تر از سلب توفیق اجابت 37
- دعا، یکی از مهمّ ترین کارهای بنده ی مؤمن 37
- مقایسه ی دعا و ذکر با سایر فضائل 37
- دعا، مغز عبادت 38
- دعا، مهمّ ترین علاج 38
- دعا، تنها راه رسیدن به خواسته های عظیم 38
- ذکر، بزرگتر و مهم تر از نهی از فحشا و منکر 39
- پیامبر صلی الله علیه و آله 39
- مقامِ دعاکنندگان، بیانگر اهمیّت دعا 39
- انبیاء علیهم السلام 40
- اصحاب و حواریّون پیامبران 41
- امام خمینی(ره) 41
- اشاره 42
- اراده ی خدا 43
- از جانبِ خدا 43
- اجازه ی پروردگار 44
- دعا مستجاب خواهد شد؛ یا زود و یا دیر 45
- از ناحیه ی دعاکننده 45
- قطعیتِ إجابت 45
- شکر 45
- امید 45
- التماس و درخواستِ حالِ دعا 45
- اگر خدا درِ دعا را باز کند، درِ اجابت را نمی بندد 46
- کراهتِ انتظارِ سرعتِ غیرمعمول، برای دریافت حاجت 47
- بی قید و شرط بودن اجابت 47
- وجود شرائط و آداب برای دعا، برای بالا بردنِ امکانِ إجابت 48
- اگر دعا، درست به کار برده شود، اجابت قطعی و بدون شرط است 49
- تصادم با یک قانون الهیِ دیگر 49
- اگر دعا به معنای حقیقی کلمه انجام بگیرد، اجابت قطعی و بدون شرط است 49
- موانعِ إجابت 49
- درخواستهای غیرممکن 51
- گناه 52
- شروط حقیقی بودنِ دعا و قطعی بودنِ إجابت در پیِ آن 53
- قلب غافل 53
- اگر شرایط دعا وجود نداشته باشد، دعا مستجاب نمی شود 53
- مؤثّر بودن زمان و مکان و خصوصیات 54
- شروط مرتبط با اعتقادات و حالات دعا کننده نسبت به خداوند 54
- انس 54
- معرفتِ پروردگار و باور به قدرت او 54
- تضرّع 55
- خشوع 55
- شروط مرتبط با اعتقادات دعا کننده نسبت به دعا 56
- اصرار بر درخواست، دست برنداشتن از دعا 56
- امید به اجابت 56
- بزرگ نشمردن حاجات 57
- فهم معانی 58
- تدبّر در معنای دعاها 58
- توجّه 59
- حضور قلب 61
- مطالبه ی حقیقی 61
- حرف زدن از دل 62
- با همه ی دل 62
- شروط مرتبط با قلب و دل دعا کننده 62
- معطّر و مزیّن کردنِ دل 63
- سوز دل 63
- طراوت دل 63
- رقّت قلب 63
- توبه و اجتناب از گناه 64
- توبه 64
- عمل 65
- ترک گناهان 65
- خروج از مظالم 65
- شعبان 67
- زمان ها و موقعیت های برتر 67
- رجب 67
- ایّام معلومات 68
- عید فطر 68
- پیروزی 68
- نماز 69
- اضطرار و سختی 69
- اشاره 70
- توجّه پیدا کردن به عجز و حقارت و تهی دستیِ خودمان 71
- رشد روحیّه ی ذلّت و خاکساری 71
- سرکوبیِ خودبینی و خودخواهی 72
- شکستن نفسانیتها 74
- کسبِ معارف 75
- مهار نفس 75
- ماندگار و مؤثّر کردنِ معارف در دل انسان 79
- اجابت، رفع حاجات، دفع بلا، جلبِ روزی 79
- جلب رزق و نجات از دست دشمن 87
- دفع بلاء 87
- دستاوردهای دیگر دعا 88
- دفع انگیزه های مادّه گرایانه 88
- دفعِ سرگشتگی و درماندگی 89
- برداشتن موانع درونی 89
- روشن شدن راه، معنا پیداکردنِ حیات 89
- زدودنِ غفلت 89
- روشن شدن راه و نجات از سردرگمی و حیرت 90
- جان گرفتنِ دوباره ی قلب و روح 91
- ارتباط با خدا، تقویت روح عبودیت 92
- تقویت روحِ عبودیت و عشق به خدا 92
- آشنایی با خدا و پرشدن دل از عشقِ او 92
- تقویت و استقرار ایمان در دل 93
- نزدیک شدن انسان به خدا و زنده نگهداشتن یاد خدا در دل 93
- احیاء و زنده کردنِ قلوب 94
- زنده و نورانی شدن دل انسان 94
- نورانیت، صفا و معنویت 94
- عشق به خدا 94
- نورانی نگاه داشتن دل انسان 95
- تطهیر روح 96
- تزکیه 96
- تهذیب نفس، پیراستن روح و پالایش ذهن از وسوسه ها 97
- رشد فضایل اخلاقی در انسان 97
- دفع آفت فسادپذیریِ انسان 99
- دمیدن روح اخلاص در انسان 99
- دفع گناه 99
- دفع آفت فسادپذیریِ انسان، دفع گناهان 99
- دفعِ غفلت 101
- علوّ مقام و مرتبه، عروج 102
- تعالی و فلاح 102
- کسب قدرت قلبی و روحی 102
- فلاح 102
- کسب قدرت قلبی، استواری و ثبات قدم در مقابل دشمن 102
- واهمه نداشتن از قدرتها 104
- استواری در مقابل دشمن 104
- امید و نشاط 105
- اشاره 107
- پیشوایان دین به ما یاد می دهند چه بخواهیم - چیزهای اصلی 108
- همه چیز را 108
- حتّی چیزهای کوچک 109
- درخواستهای بزرگ 109
- حاجات همه ی انسانهایی که روی کره ی خاک هستند 110
- اول دیگران، بعد خودِ ما 111
- برای همه ی مسلمین 111
- نمونه هایی از بهترین دعاها 112
- صحیفه ی سجّادیه 112
- دعای هشتم صحیفه ی سجّادیه 112
- کتاب نمونه 112
- دعاهای مأثور از جمله دعای ابی حمزه و دعای افتتاح و دعای عرفه 113
- هدایت به صراط مستقیم 114
- درخواستهای نمونه 114
- درخواست مغفرت 115
- زندگی گوارا 115
- نمونه ای از درخواستهای ذکرشده در دعای ابی حمزه 115
- بروز و ظهور جوانمردی 116
- اصلاح همه ی کارها 116
- دفع نقطه های ضربه پذیرِ معنوی 117
- نمونه ای از درخواستهای ذکرشده در دعای ماه رمضان 118
- أَللَّهُمَّ أَشبِع کُلَّ جَائِعٍ 118
- أَللَّهُمَّ أَغنِ کُلَّ فَقِیرٍ 118
- أَللَّهُمَّ أَصلِح کُلَّ فَاسِدٍ مِن أُمُورِ المُسلِمِینَ 119
سلوک در صراط مستقیم
بنابراین ذکر موجب می شود که ما بتوانیم در آن صراط مستقیم سلوک کنیم؛ پیش برویم. آن هدفی که ترسیم کردیم برای خودمان به عنوان مؤمن، به عنوان مسلمان، به عنوان پیرو یک مکتب مترقی، به عنوان کسانی که انگیزه داریم برای برپا داشتن این بنای رفیعی که خبر از شکوفایی تمدن اسلامی در آینده و در قرون آینده می دهد، احتیاج داریم به ذکر خدا تا بتوانیم در این جادّه حرکت کنیم.223
جان گرفتنِ دوباره ی قلب و روح
به مجرّد اینکه کسی از خدا غفلت کند، قلب، زندگی خود را از دست می دهد و روح، میرا می شود. اگر دوباره ذکر و توجّه به سراغش بیاید، جان می گیرد، و الّا خواهد مرد. اگر رویکرد مجدّدش به خدا و معنویات، به طول انجامد، تبدیل به جماد خواهد شد. این را اسلام و آیات قرآن به ما می گوید: «أَ لَم یَأنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخشَعَ قُلُوبُهُم لِذِکرِ اللَّه.»((1))
و یا: «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوب.»((2)) این ها در اسلام است. یعنی همان اسلامی که می گوید «به سراغ کشف منابع طبیعی و ساختن این دنیا بروید؛ ابزار مادّی را به دست بگیرید؛ ذهن را مجهّز به علم کنید؛ دنیا را طبیعت را مادّه را و منابع را بشناسید و کشف کنید و پرورش دهید، چون از آنِ شماست»؛ یادآور می شود که «این همه را برای خدا بکنید؛ به یاد خدا باشید؛ ذکر خدا را از دل بیرون نکنید و همه ی این حرکات را به صورت عبادت انجام دهید.»224
1- ([1]) سوره ی حدید، آیه ی 16.
2- ([2]) سوره ی رعد، آیه ی 28.