و این نفس لوّامه همان نفسی است که در قرآن مجید می فرماید:
)وَلآ أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوّامَهِ(؛(1)
«نه سوگند به نفسی که بسیار ملامت کننده است».
به هرحال از آیات و روایات، مدح نفس لوامه استفاده می شود و صاحب چنین نفسی باید آن را علامت بیداری وجدان و آگاهی باطن و ضمیر و غنیمت بداند و در نیل به مراتب بالاتر تلاش کند.
نفس مطمئنّه
«نفس مطمئنه» نفسی است که صاحب آن به عقاید حقّه و ثواب و عقاب اطمینان یافته و آرامش دارد، چنان که امیرالمؤمنین علیه السلام در وصف اهل تقوا می فرماید:
«فَهُمْ وَالْجَنَّهُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُنَعَّمُونَ، وَهُمْ وَالنّارُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُعَذَّبُونَ»؛(2)
«پرهیزکاران نسبت به بهشت مانند کسانی هستند که آن را دیده و به نعمت آن نایل شده باشند و نسبت به آتش، مانند کسانی هستند که آن را دیده و در آن معذب شده باشند».
1- . قیامه، 2.
2- . نهج البلاغه، خطبه 193 (ج2، ص161)؛ اسکافی، التمحیص، ص71؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص159.