جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 233

1- نیایش، ص 8.

2- التوحید، ص 15؛ بحار الأنوار، ج3، ص 13 و ج90، ص192.

3- آداب الصلاه، ص222 - 223.

دانشمندی از امام امیرالمؤمنین علیه السلام پرسید: یا امیرالمؤمنین آیا پروردگارت را هنگام

عبادت دیده ای؟

امام فرمود: «ما کُنْتُ اَعْبُدُ رَبّا لَمْ اَرَهُ».

(من آن نیستم که پروردگاری را که ندیده ام پرستش کنم).

عرض کرد: چگونه دیده ای؟

امام فرمود: «لا تُدْرِکُهُ الْعُیونُ فِی مُشَاهَدَهِ الاَبْصَارِ وَ لکِنْ رَأَتْهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الاِْیمَانِ»(1).

(دیدگان با نظر افکندن او را درک نکنند، ولی دلها با حقائق ایمان او را دیده اند).

یاد خدا

عوامل گوناگونی است که سبب نورانیت دل و جلای آن می گردد همچنان که علل مختلفی هم باعث تیرگی و قساوت آن می شود، در رأس عواملی که موجب نورانیت دل می گردد باید یاد خدا را نام برد که امیرالمؤمنین می فرماید:

«اِنَّ اللّه َ سُبْحَانَهُ وَ تَعالی جَعَلَ الذِّکْرَ جِلاءً لِلْقُلُوبِ، تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الوَقْرَهِ وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ العَشوَهِ وتَنْقادُ بِه بَعْدَ المُعَانَدَهِ»(2).

(خدای سبحان و بزرگ یاد خود را روشنی بخش دلها قرار داد، تا گوش پس از ناشنوایی بشنود و چشم پس از کم نوری بنگرد و انسان پس از دشمنی رام گردد).

یاد خدا چون بارانی است که دل را جلا می دهد و چون فروغی است که او را منور می سازد، یاد خدا به مانند نسیمی است که دل ملتهب را آرام می کند و به مانند گلزاری

است که دل غمگین را شادمان می سازد.

همان طور که یاد و عبادت خدا دل را جلا می دهد غفلت از او و گناه باعث تیرگی دل می شود. امام باقر علیه السلام می فرماید:

ما مِنْ عَبْدٍ اِلاّ وَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهٌ بَیْضاءُ فَاِذا اَذْنَبَ ذَنْبا خَرَجَ فِی النُّکْتَهِ، نُکْتَهٌ سَوْداءُ، فَاِنْ تابَ ذَهَبَ ذلِکَ السّوَادُ وَ اِنْ تَمَادی فِی الذُّنُوبِ زادَ ذلِکَ السَّوَادُ حَتَّی یُغَطِّیَ الْبَیَاضَ فَاِذا غَطَّی