جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 245

باشد، ولی به مرحله ایمنی و خاطر جمعی نرسد. به همان اندازه که خوف و رجاء سازنده است، یأس و ایمنی هم تباه کننده می باشد. از این رو به بیان هر یک از ویژگیها با توجه به مناجات می پردازیم:

حسن ظن به خداوند

آفرینش بر پایه رحمت الهی است و خلقت انسان بر مبنای تفضل و عنایت به اوست. خداوند بشر را نیافریده است تا از او بهره گیرد، بلکه او را خلق

فرموده تا بر وی تفضل نماید.

من نکردم خلق تا سودی کنم

بلکه تا بر بندگان جودی کنم

آیات مقدس قرآنی چون سروشی نوید رحمت می دهد و سخنان ائمه اطهار علیهم السلام و دعاهای ایشان چون بارانی حکایت از مغفرت می نماید. رحمت الهی چون آفتابی گسترده و فراگیر است و هر سوره از قرآن کریم، به استثنای برائت، با جمله زیبای بسم اللّه

الرحمن الرحیم آغاز می شود.

امام باقر علیه السلام می فرماید که در کتاب امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود که رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر روی منبر فرمود:

«وَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ ما اُعْطِیَ مُؤمِنٌ قَطُّ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الاخِرَه اِلاّ بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللّه ِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْکَفِّ عَنِ اغْتِیَابِ الْمُؤمِنینَ وَ الَّذِی لا اِلهَ اِلاّ هُو لا یُعَذِّبُ اللّه ُ مُؤمِنا بَعْدَ التَّوبَهِ وَالاْءسْتِغْفارِ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللّه وَتَقصِیرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِیَابِهِ لِلْمُؤمِنینَ...»(1).

(سوگند به خدایی که معبودی جز او نیست به هیچ مؤمنی هرگز خیر دنیا و آخرت داده نشده است مگر به سبب خوش بینی او به خداوند و امیدواری اش نسبت به او و حسن خلق وی و توقف او از غیبت مؤمنین و سوگند به خدایی که معبودی جز او نیست هیچ مؤمنی را پس از توبه و استغفار عذاب نکند مگر به سبب بدگمانی او نسبت به خدا و تقصیر او در رجاء و امیدواری اش نسبت به او و بد اخلاقی وی وغیبت از مؤمنین).

یأس از رحمت الهی

به همان اندازه که حسن ظن به خداوند نیکو و پسندیده است یأس از رحمت او مذموم و ناپسند است، ناامیدی از رحمت خداوند از گناهان کبیره