جلوه گاه عرفان: شرح مناجات شعبانیه صفحه 72

استعداد نخستین و استعدادهای تابعه

همان طور که در بحث هدایت خواهیم گفت استعداد هم مانند هدایت به دو بخش تقسیم می شود، استعداد نخستین واستعدادهای تابعه.

استعداد نخستین را خداوند متعال به هر انسانی در مورد پذیرش انوار الهی داده است، نور فطرت در دل او درخشیده و وجدان خداجویی به او عنایت شده، اگر آدمی قدردانی کرد تقویت می شود و قابلیتهای بعدی به او عنایت می گردد، ولی اگر کفران ورزید از قابلیتهای بعدی هم محروم می گردد.

لطف الهی

باید توجه داشت که درب رحمت الهی پیوسته باز است و امکان بازگشت وجود دارد، گنهکاری می تواند توبه ای کند و باران رحمت الهی بر او ببارد، افتاده ای می تواند

دست به دعا بردارد و خداوند هم دست او را بگیرد، پر و بال شکسته می تواند اشکی بریزد و پروردگار، بلند بالی به او عنایت کند.

حال امام علیه السلام با صداقت خاصی که ویژه اولیای الهی است می گوید: گر من شایسته رحمت نیستم تو سزاوار عنایتی و گر من صلاحیت مرحمت را ندارم تو شایسته رحمتی.

مشابه این لحن در فرهنگ اسلامی زیاد مشاهده می گردد، مثلاً رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:

«اَللّهُمَّ اِنَّ مَغْفِرَتَکَ اَرْجی مِن عَمَلِی وَ اِنَّ رَحْمَتَکَ اَوْسَعُ مِنْ ذَنْبِی، اَللّهُمَّ اِنْ کانَ ذَنْبِی عِنْدَکَ عَظِیما فَعَفْوُکَ اَعْظَمُ مِنْ ذَنْبِی اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ اَکُنْ أَهْلاً اَنْ اَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَرَحْمَتُکَ أَهْلٌ اَنْ تَبْلُغَنِی وَ تَسَعَنی لاَِنَّها وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ»(1).

(خداوندا، همانا آمرزش تو امیدبخش تر از کار و عمل من است و همانا رحمت تو وسیعتر ازگناه من است. خداوندا، اگر گناهم نزد تو بزرگ است، گذشت تو بزرگتر از گناه

من است، خداوندا، اگر من شایسته دریافت رحمت تو نیستم، رحمت تو سزاوار است