شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 231

1- 543. سوره ملک، آیات 6 - 11.

2- 544. سوره مائده، آیه 109.

3- 545. کافی، 8 / 338، حدث الذی احیاه عیسی علیه السلام.

4- 546. تفسیر عیاشی، 1 / 349، آیه 5 سوره مائده و ظاهراً قمی غلط باشد.

السَّلامُ عَلَی مَحَالِّ مَعْرِفَهِ اللَّهِ

در معنای معرفت

فرمود:

بدانکه معرفت، نهایت مرتبه ادراک است، چه این که شئ با همه مشخصات خود از دیگران ممتاز می شود به طوری که با هیچ چیز اشتباه نمی گردد، لذا انتقال و معرفت از ناحیه ساخته شده به سازنده، معرفت کامل با تمام خصوصیات نیست، مثلا اگر ساختمانی ببینید و بدانید که سازنده و بنایی دارد، ولی نمی دانید که آیا این بنا دارای قد کوتاه بود و یا بلند، بخشنده بود و یا بخیل، عزیز بود و یا ذلیل، تواناگر بود و یا نادار، بنابراین بنا را به خوبی نشناخته اید، فرض کنید که شما دانستید وی از عرب و یا عجم است، و از فلان شهر و از فلان طایفه می باشد، و نیز فهمیدید که وی یکی از افراد حاضر در مجلس تو است، ولی هنوز او را از دیگران تشخیص نداده ای و نمی توانی به او اشاره کنی و بگویی او سازنده آن ساختمان است، در این صورت شما او را به درستی نشناخته اید، مگر این که او را با همه ویژگی ها بشناسی، به طوری که بتوانی بگویی این شخص و یا آن شخص است، چنان که خدای تعالی می فرماید: «یا أَیهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا»یعنی: «ای مردم شما را از زن و مرد آفریدیم و شما را ملتها و قبائل قرار دادیم تا همدیگر را باز شناسید».

و فرمود: «عَلَی الْأَعْرافِ رِجالٌ یعْرِفُونَ کُلاًّ بِسِیماهُمْ» یعنی: «در اعراف مردانی هستند که از سیمایشان شناخته می گردند» بنابراین انتقال معرفتی از ساخته شده به سازنده شناخت و معرفت کامل نیست، بلکه شناخت و معرفت احاطه عارف با معروف با همه مشخصات می باشد، به طوری که با دیگران اشتباه نگردد».

فرض این است که هیچ صفتی از خدای تعالی به ادراک در نمی آید، چه رسد به ذات مقدس حق تعالی و فعل گنجایش احاطه به فاعلش را ندارد، مگر این که فاعل به فعل خود احاطه پیدا کند.

پس مراد از این که امامان علیه السلام جایگاه های معرفت خدا هستند، این می باشد که خداوند که «اله الآله» است شناخته نمی شود، و تنها مرتبه اسمی که «اللَّه» است و در تمام نفوس به ودیعت گذاشته شده و مکنون در آنهاست، و در هر نفسی آیه و نشانه و آینه ای از آن موجود