شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 309

1- 733. سوره ص، آیه 75.

2- 734. کافی، ج 1، ص 389، باب خلق ابدان الائمه و ارواحهم.

3- 735. کافی، ج 1، ص 385، باب موالید الائمه علیهم السلام

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام در مولد ابوالحسن موسی بن جعفرعلیه السلام در حدیثی طولانی از دو راه آمده است ما آن را در شرح «الا عرفهم جلاله امرکم و عظم خطرکم» می آوریم.

در خلقت ائمّه(ع)

و از آن جمله(1) به اسنادش از حسن بن راشد است که گفت: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِذَا أَحَبَّ أَنْ یخْلُقَ الْإِمَامَ أَمَرَ مَلَکاً فَأَخَذَ شَرْبَهً مِنْ مَاءٍ تَحْتَ الْعَرْشِ فَیسْقِیهَا أَبَاهُ فَمِنْ ذَلِکَ یخْلُقُ الْإِمَامَ؛ از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: خدای تبارک و تعالی هنگامی که دوست داشت امامی را خلق کند، به فرشته ای دستور می دهد که شربتی از آب زیر عرش بگیرد و به پدرش بنوشاند، از آن آب امام خلق می شود...» الحدیث

و از جمله(2) از یونس بن ظبیان روایت شده است که گفت: «سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَرَادَ أَنْ یخْلُقَ الْإِمَامَ مِنَ الْإِمَامِ بَعَثَ مَلَکاً فَأَخَذَ شَرْبَهً مِنْ مَاءٍ تَحْتَ الْعَرْشِ ثُمَّ أَوْقَعَهَا أَوْ دَفَعَهَا إِلَی الْإِمَامِ فَشَرِبَهَا فَیمْکُثُ فِی الرَّحِمِ؛ شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: خداوند هنگامی که بخواهد امامی را از امام دیگر بیافریند فرشته ای را می فرستد تا شربتی آب از تحت عرش بگیرد. آنگاه آن را به امام می رساند،امام آن را می نوشد،آنگاه در رحم مکث می کند...»الحدیث

از این اخبار ظاهر شد که ائمه علیهم السلام بلکه مطلق انسان ها عوالم و مراتبی دارند و به حسب هرکدام از آن عوالم که انسان تنزیل می کند، به آن اسم خلق و آفرینش می دهند، و تنزیل انسان به هر مرتبه به لحاظ ویژگی هر مرتبه ای نام خاصی دارد. آیا کتاب خدا را نمی بینید که گاه از خلق انسان به «انشاء» تعبیر می کند و گاه از آن به «تسویه» و گاه از آن به «خلق» و گاه از آن به «برء» و گاه به «ذرء» و گاه به «ابتدع» و گاه به «اخترع» و گاه به «صوّر» و غیره تعبیر می کند. بنابراین کسانی که می خواهند استنباط کنند باید به قرائن هر باب بنگرند تا معلوم شود که مراد از «خلق» در روایت چیست؟ و یا ویژگی لفظ «برء» یا «ذرء» و امثال آن کدام است؟ تا آیات و روایات بر او مشتبه نگردد، چنانکه عده ای توهم کرده اند که بسیاری از این روایات و برخی از آیات در جبر ظهور دارد، و درباره آن بیانات و تحقیقاتی درگذشته شده که پرده از چهره این اخبار بر می دارد و معلوم می شود که مراد از اخبار که دلالت دارند بر این که ایشان از نور