شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 371

1- 898. وَإِنْ تَتَوَلَّوْا یسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیرَکُمْ ثُمَّ لَا یکُونُوا أَمْثَالَکُمْ» سوره محمد، آیه 38.

2- 899. سوره نساء، آیه 147.

3- 900. سوره اسراء، آیه 7.

4- 901. سوره سجده، آیه 17.

نمی داند که خداوند چه چیزهایی که باعث روشنی چشم ها خواهد شد برای ایشان پنهان کرده تا پاداش اعمال ایشان باشد» و حاصل این که هر هدفی برای خلقت در نظر گرفته شود، باید به خود خلق برگردد، چه این که خداوند از آنها بی نیاز است و لذا به خدا بر نمی گردد.

در این که انسان آینه صفات جلالی و جمالی است

در اینجا این اشکال پیش می آید که در این صورت معنای آفرینش بهشت و دوزخ و سختی های برزخ و عقوبت ها و محاسبه در کارهای خرد و ریز برای چیست؟ آنگاه چگونه آن مجازات سخت را که آسمان ها و زمین تحمل نمی کنند را به عنوان مجازات در نظر گرفته، چگونه این زمین گیر فقیری که چند روزی در دنیا زیسته و زندگی دشواری داشته و سختی های فراوان به خود دیده به چنین عذابی دچار می شود که پایانی ندارد. و الی الابد دوام دارد و هرچه پوست های آنها بپزد و از بین رود پوست دیگری می روید؟ پاسخ این مشکل این است که خداوند عزتمند و جلالتمآب به دلیل این که صفات و شؤون و جبروت بی نهایتی دارد که به کنه آن نتوان رسید مگر این که خود آن رامی داند و هیچکس جز خودش نمی تواند بر آن احاطه پیدا کند، و از صفات خدا رحمت است، چنانکه او منتقم و محیی و ممیت و خالق و رازق و باسط و قابض و موسع ومقدر می باشد و دارای صفات فراوان متضاد و متباین است که صفت عدل آنان در خود جمع کرده است، این صفات به این اعتبار که مقتضی بروز و ظهورند،(1) و چون خداوند خواست بیافریند مردم را بر اطوار و حالات آفریده است تا هرکس آینه صفتی و یا شأنی باشد. و انسان را مرآت صفت عدل خود آفرید، این صفت جامع همه صفات است و لذا خداوند صورت انسانی را به خود نسبت داده است.