شرح زیارت جامعه کبیره ترجمه شموس الطالعه صفحه 72

1- 131. سوره نجم، آیه 9.

2- 132. بحارالانوار، ج 97، ص 283، باب چهار زیارته صلی الله علیه وآله و عبارت صحیح این است: السلام من اللَّه علی محمد رسول اللَّه امین اللَّه علی وحیه و رسالاته و عزائم امره و معدن الوحی و التنزیل و الخاتم...

3- 133. کافی، ج 1، ص 149، باب فی انه لایکون شی ء فی السماء.

عبد اللَّه و عبد اللَّه بن مسکان با همدیگر از ابی عبد اللَّه علیه السلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود: «لا یکون شی ء فی الأرض ولا فی السمآء إلّا بهذه الخصال السبع: بمشیه وإراده وقدر وقضاء وإذن وکتاب وأجل، فمن زعم أنّه یقدر علی نفس واحده فقد کفر؛ هیچ چیز در زمین و آسمان نیست مگر اینکه به این هفت خصال مبتنی است: مشیت، اراده، قدر، قضا، اذن، کتاب و اجل، هر کس گمان برد که می تواند یک نفس بکشد، کفر به خداوند ورزیده است».

همین روایت را علی بن ابراهیم با همین اسناد نقل کرده و نیز علی بن ابراهیم به اسنادش به ابو الحسن موسی بن جعفرعلیهما السلام آن را نقل نموده است که فرمود: «هیچ چیز در آسمان ها و زمین وجود نمی یابد مگر به هفت چیز: قضا، قدر، اراده، مشیت، کتاب و اجل، هر کس غیر این را گمان کند بر خداوند دروغ بسته و یا بر خداوند - عزّوجلّ - رد کرده است».

در علم خدای تعالی

و در کافی(1) از عالم علیه السلام پرسیدند که: علم خداوند چگونه است؟ فرمود: «علم وشآء وقدر وقضی وأمضی، فأمضی ما قضی وقضی ما قدّر وقدّر ما أراد، فبعلمه کانت المشیه وبمشیته کانت الإراده وبإرادته کان التقدیر وبتقدیره کان القضآء وبقضآئه کان الإمضاء، والعلم مقدم علی المشیه والمشیه ثانیه والإراده ثالثه والتقدیر واقع علی القضآء بالإمضاء، فللَّه تبارک وتعالی البداء فیما علم متی شآء» و حدیث را ادامه داد تا اینکه فرمود: «فبالعلم علم الأشیآء قبل کونها، وبالمشیه عرف صفاتها وحدودها وإنشائها قبل إظهارها، وبالإراده میز أنفسها فی ألوانها وصفاتها، وبالتقدیر قدّر أقواتها وعرف أوّلها وآخرها، وبالقضآء أبان للناس أماکنها ودلّها علیها، وبالإمضاء شرح عللها وأبان أمرها، وذلک تقدیر العزیز الحکیم؛ خداوند دانست و خواست و اراده کرد و اندازه گرفت و حکم وقضایش جاری شد و امضای آن کرد و آنچه را تقدیر کرد بر آن قضایش جاری گردید و آنچه اراده کرد اندازه و قدر به آن تعلق گرفت سپس به علمش مشیت پدید آمد و به مشیت وی اراده حاصل شد و به واسطه اراده اش تقدیر پدید آمد و به تقدیرش قضا پدیدار شد و به قضایش امضا تعلق گرفت و علم بر مشیت مقدم است و مشیت در مقام دوم قرار دارد و اراده در رتبه سوم است و تقدیر بر آنچه قضا تعلق گرفت تعلق می گیرد، به این که آن را امضاء می کند، پس خدای تبارک و تعالی دارای بداء در آنچه می داند می باشد که هرگاه بخواهد آن را اعمال