شرحی بر دعای ندبه صفحه 16

شـرح ! البته شرط نائل شدن بهر مقصد و رسیدن بهر مقام و مرتبه ای متوقف به سعی و کوشش است . و بدون تحمل رنج و محنت میسر نخواهد شد . و ان لیس للانسان الا ما سعی - نجم آیه 39 - و انسان را جز تلاش و کوشش در کارها ، سرمایه ای نیست .

نابرده رنج گنج میسر نمی شود

مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد

پس فائز شدن و رسیدن به نعمت های آن عالم هم بدون سعی و کوشش و جدیت در اطاعت و فـرمـانـبـری از دسـتـورات و اوامـر اءحـدیـت و رنـج و تحمل زحمت و مشقت ممکن نخواهد شد .

تـنـبـیـه - بـدان کـه شـرط رسـیدن بهر هدف و مقصدی پیدا کردن راه و طریقه آنست ، که بـدون تـشـخـیـص راه و شـناخت آن هدف و مقصد ، هر چند سعی و کوشش نماید به مطلوب و مـنـظور خود نخواهد رسید . پس لازم است ، که با یک نظر عمیق راه فوز به نعمت های عالم آخـرت را پیدا کرد . و البته با کمی دقت و تاءمل در کتب آسمانی و آیات قرآنی و اءدعیه و اءخـبـار وارده از مـنـابـع عـصـمـت و طـهـارت عـلیـهـم السـلام معلوم می دارد که یگانه راه وصـول بـآن نـعـمـتـهـای فراوان زوال ناپذیر و بی پایان عالم آخرت منحصر به اطاعت حضرت اءحدیت و اعراض از سرگرمیهای دنیا از لذات و شهوات و زینتهای آن است ، لذا در این جمله از دعاء می گوئی بار الها نعمت های ثابت و دائم را برایشان مهیا نمودی پس از آنـکـه شرط نمودی برایشان که نسبت به دنیا و زینت و آرایش آن طریق زهد پیشه گیرند . المان و البنون زینه الحیوة الدنیا و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا - کهف آیه 46 - ( مال و فرزندان زیور زندگی دنیا است و کارهای شایسته ماندنی ار ، نـزد پـروردگـارت پـاداشـی بـهـتـر و امـیـدی بـیـشـتـر اسـت ) . و نـیـز در سـوره آل عمران آیه 14 می فرماید !

زیـن للنـاس حب الشهوات من النساء و البنین و القناطیر المقنطرة من الذهب و الفضه و الخیل المسومة و الانعام و الحرب ذلک متاع الحیاة الدنیا و الله عنده حسن الماب ( زینت داده شده برای مردم خواسته های نفس ، از زنان و فرزندان و همیانهای پر از طلا و نقره و اسب های نشاندار و رمه چهار پایان و زرع و کشت ، این است کالای بهره مندی از زندگی دنیا و بازگشتگاه نیک نزد خداوند است ) .

و زیـنـت دنـیائی مراتبی دارد . بعضی از مراتب آن به نظر شهوت رانان جلوه گرتر از بعضی دیگر است . مانند ! زن و طلا و نقره ، و لذا تعبیر به زبرج و زخرف شده است ، و زخرف شامل نقش و تصاویر هم می شود . و تا اعراض از آن نشود ، که آدمی را سرگرم و مشغول سازد ، فضایل روحی حاصل نخواهد شد . و لذا در این دعا اعراض از جمیع مراتب آن آمـده اسـت ، کـه نـسبت به آنها بی توجه باشند . و محبت و علاقه به آنها مانع از اطاعت و عـمـل به اءحکام الهی نشود . همچنانکه از کلمه زهد استفاده می شود نه اینکه آنها را رها کند ، و کنار گذارد ، و فاقد تمام آنها باشد .

زهـد - بـه مـعـنـای پـارسـائی و خـلاف رغـبـت است . و در کتاب معانی الاخبار صـدوق از پـیـغمبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود ! الزاهد من یحب ما یـحـب خالقه و یبغض ما یبغض خالقه یعنی ! زاهد کسی است که دوست می دارد آنچه را کـه پـروردگـارش دوسـت مـی دارد ، و متنفر است هر آنچه را که پروردگارش تنفر دارد . حـاصـل آنـکـه بـهـر عـمـل واجـب و مـسـتـحـبـی عـلاقـمـنـد و از هـر عمل حرام و مکروه نفرت داشته باشد ( 52 )

از بعضی از بزرگان نقل شده که او گفته ! زهد محقق نشود مگر به ترک سه چیز ! زیـنـت ، هـوای نـفـس ، دنـیـا . کـه حـرف ز زیـنـت ، عـلامـت حـرف اول زهـد ، و حـرف ه هـوای نـفس ، حرف دوم زهد ، و حرف د دنیا عـلامـت حرف سوم زهد است . و حقیقت معنای زهد همانطوری که ازا اولیای خدا و ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده ( 53 ) همان است که در آیه 23 سوره حدید آمده که می فرماید ! لکـیـلا تـاسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم . . یعنی ما این را بدان جهت خاطر نـشـان سـاخـتـیـم ، تـا از آنـچـه از دسـتـتـان مـی رود ، ( از مال و اولاد و صحت و عافیت و نعمت های دیگر ) محزون نشوید و به آنچه ( از تعلقات دنیا ) بـه شـمـا روی مـی آورد ، شـادمـان نـشـویـد . در تـفـسـیـر صـافـی ذیـل ایـن آیـه مـبـارکـه از تـفـسـیـر قـمـی از امـام سـجـاد عـلیـه السـلام نـقـل می کند ( 54 ) که فرمود ! بدانید که حقیقت معنی زهد آیه ای از کتاب خدا است ، سپس این آیه را تلاوت فرمود ! لکیلا تاسوا . . . .

در مـجـلد 17 بـحـار ( 55 ) از رسـول خـدا صـلی الله عـلیـه و آله نقل شده که فرمود ! خداوند به موسی علیه السلام گفت ! هیچ زینتی نزد من همانند زهد نیست .