- مقدمه محشی 1
- بخش اول 1
- بخش دوم 2
- مقدمه مؤ لف 4
- قسمت اول 4
- قسمت دوم 5
- الحمد لله الذی لا اله الا هو 8
- ترجمه و شرح دعای ندبه 8
- و له الحمد 10
- رب العالمین 10
- و صلی الله علی محمد و آله و سلم تسلیما 11
- اللهم لک الحمد علی ما جری به قضاوک فی اولیائک 13
- الذین استخلصتهم لنفسک و دینک * 14
- اذا اخـــتـــرت لهـــم جـــزیـــل مـــا عـــنـــدک مـــن النـــعـــیـــم المـــقـــیـــم الذی لازوال له و لا اضمحلال 15
- بعد ان شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیة و زخرفها و زبرجها * 15
- فقبلتهم و قربتهم 17
- فشر طوالک ذلک و علمت منهم الوفاء به 17
- و قدمت لهم الذکر العلی و الثناء الجلی 18
- و اهبطت علیهم ملائکتک 19
- و اکرمتهم بوحیک 19
- و رفدتهم بعلمک 19
- و جعلتهم الذریعة الیک و الوسیلة إلی رضوانک 20
- و بعض حملته فی فلکک و نجیته و من امن معه من الهلکه برحمتک 21
- فبعض اسکنته جنتک الی ان اخرجته منها 21
- و بعض اتخذته لنفسک خلیلا 22
- و سالک لسان صدق فی الآخرین فاجبته 22
- و بعض کلمته من شجرة تکلیما 23
- و جعلت له من اءخیه ردءا و وزیرا 23
- و آتیته البینات و ایدته بروح القدس 24
- و بعض اولدته من غیراب 24
- و کل شرعت له شریعة و نهجت له منهاجا 25
- و تـخـیـرت له اوصـیـاء مـسـتـحـفـظـا بـعـد مستحفظ ، من مدة الی مدة اقامة لدینک ، و حجة علی عبادک 27
- و لئلا یـــزول الحـــق عـــن مـــقـــرة و یـــغـــلب البـــاطـــل عـــلی اهـــلیـــه و لایـــقـــول احــد لولا ارسـلت الیـنـا رسـولا مـنـذرا و اقـمـت لنـا عـلمـا هـادیـا فـنـتـبـع آیـاتـک منقبل ان نذل و نخزی 27
- الی اءن انتهیت بالامر الی حبیبک و نجیبک محمد صلی الله علیه و آله 28
- فکان کما انتجبته سید من خلقته 29
- و صفوة من اصطفیته 29
- و اکرم من اعتمدته 30
- و افضل من اجتبیته 30
- و بعثته الی الثقلین من عبادک 31
- قدمته علی انبیائک 31
- و اءوطاته مشارقک و مغاربک 32
- و سخرت له البراق 33
- و اودعته علم ما کان و ما یکون الی انقضاء خلقک 34
- و عرجت به الی سمائک 34
- ثم نصرته بالرعب 35
- و حففته بجبرئیل و میکائیل و المسومین من ملائکتک 36
- و وعدته ان تظهر دینه علی الدین کله و لوکره المشرکون 37
- و ذلک بعد ان بواته مبوء صدق من اهله 38
- و جعلت له و لهم اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین 39
- و من دخله کان آمنا 40
- فیه آیات بینات مقام ابراهیم 40
- و قلت انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا 41
- ثـــم جـــعـــلت اجـــر مـــحـــمـــد صـــلواتـــک عـــلیــه و اله . . . 42
- فکانوا هم السبیل الیک و المسلک الی رضوانک 43
- اذ کان هوا المنذر و لکل قوم هاد 45
- فقال و الملا امامه من کنت مولاه فعلی مولاه 46
- اللهم وال من والاة ، و عاد من عاداه ، و انصر من نصره ، و اخذک من خذله 47
- و قال انا و علی من شجرة واحدة و سائرا اناس من شجر شتی 49
- و احله محل هارون من موسی فقال له انت من یبمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی 50
- و احل له من مسجده ما حل له ، و سد الابواب الا بابه 52
- و زوجه ابنته سیدة نساء العالمین 52
- ثـــم اودعـــه عـــلمـــه و حـــکـــمـتـه فـقال انا مدینه العلم و علی بابها فمن اراد المدینه و الحکمةفلیاتها من بابها 53
- ثم قال ! انت اخی 56
- و وصیی و وارثی 57
- لحـــمــک مـن لحـمی ، و دمک من دمی ، . . . 58
- و انت غدا الحوض خلیفتی 60
- و انت تقضی دینی و تنجز عداتی 61
- و شیعتک علی منابر من نور مبیضة وجوههم حولی فی الجنة و هم جیرانی 61
- و لولا انت یا علی لم یعرف المومنون بعدی 62
- فـــکـــان بـــعـــده هـــدی مـــن الضـــلال ، و نـــورا مـــن العـــمـــی ، وحبل الله المتین ، و صراطه المستقیم 63
- و حـب الله المتین 64
- و صراطه المستقیم 65
- لا یسبق بقرابة فی رحم 65
- و لا بسابقة فی دین 66
- و لا یلحق فی منقبة من مناقبه 68
- یحذو حذو الرسول صلی الله علیهما و آلهما 70
- ویقاتل علی التاءویل 71
- و لا تاخذه فی الله لومة لائم 72
- قد و ترفیه صنادید العرب و قتل ابطالهم و ناوش ذوبانهم 73
- فادوع قلوبهم احقادا بدریة و خیبریة و حنینیة و غیرهن 74
- فاضبت علی عداوته و اکبت علی منابذتـه حتی قتل الناکثین و القاسطین و المارقین 75
- و لما قضی نحبه و قتله اشقی الاشقیاء من الاولین و الاخرین 75
- لم یمتثل امر رسول الله صلی الله علیه و آله فی الهادین بعد الهادین 76
- مجتمعة علی قطیعة رحمه 77
- و الامة مصرة علی مقته 77
- واقصاء ولده الا القلیل ممن وفی لرعایة الحق فیهم 79
- فقتل من قتل و سبی من سبی و اقصی من اقصی 79
- و جری القضاء لهم بما یرجی له حسن المثوبة 82
- اذ کانت الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبة للمتقین 84
- و سبحان ربنا ان کان وعد ربنا لمفعولا 85
- و لن یخلف الله وعده و هو العزیز الحکیم 86
- فلیندب النادبون 87
- فعلی الاطائب من اهل بیت محمد و علی صلی الله علیهما و آلهما فلیبک الباکون 87
- و لمثلهم فلتذرف الدموع 88
- و لیصرخ الصارخون و یضج الضاجون و یعج العاجون 88
- این الحسن و این الحسین 89
- صالح بعد صالح و صادق بعد صادق 91
- و این ابناء الحسین 91
- این السبیل بعد السبیل 92
- این الشموس الطالعة ، این الاقمار المنیرة ، این الانجم الزاهرة 93
- این الخیرة بعد الخیرة 93
- این اعلام الدین و قواعد العلم 94
- این بقیة الله التی لا تخلو من العترة الطاهرة 95
- این المنتظر لاقامة الامت و العوج 98
- این المعد لقطع دابر الظلمة 98
- این المرتجی لازالة الجور و العدوان 99
- این المدخر لتجدید الفرائض و السنن 100
- این المتخیر لاعادة المله و الشریعة 101
- این المومل لاحیاء الکتاب و حدوده 103
- این محیی معالم الدین و اهله 104
- این قاصم شوکه المعتدین 105
- این هادم ابنیه الشرک و النفاق 106
- این مبید اهل الفسوق و العصیان و الطغیان 107
- این طامس آثار الزیغ و الاهواء 108
- این حاصد فروع الغی و اشقاق 108
- این المبید العتاة و المردة 109
- این قاطع حبائل الکذب و الافتراء 109
- این مستاءصل اهل العناد و التضلیل و الالحاد 110
- این معز الاولیاء و مذل الاعداء 111
- این جامع الکلمة علی التقوی 113
- این باب الله الذی منه یوتی 113
- این وجه الله الذی الیه یتوجه الاوصیاء 114
- این السبب المتصل بین الارض و السماء 115
- این مؤ لف شمل الصلاح و الرضا 116
- این صاحب یوم الفتح و ناشر رایة الهدی 116
- این الطالب بذحول الانبیاء و ابناء الانبیاء 117
- این المنصور علی من اعتدی علیه و افتری 118
- این المطالب بدم المقتول بکربلا 118
- این المضطر الذی یجاب اذا دعا 119
- این صدر الخلائق ذو البر و التقوی 120
- این ابن النبی المصطفی 121
- و ابن خدیجه الغراء 122
- و ابن علی المرتضی 122
- و ابن فاطمة الزهراء الکبری 123
- باءبی انت و امی و نفسی لک الوقاء و الحمی 124
- یا ابن السادة المقربین 125
- یا ابن النجباء الاکرمین 125
- یا ابن الهداة المهدیین 126
- یا ابن الخیرة المهذبین 126
- یا ابن الخضارمة المنتجبین 128
- یا ابن الغطارفة الانجبین 128
- یا ابن البدور المنیرة 129
- یا ابن القماقمة الاکرمین 129
- یا ابن الاطائب ( المعظمین ) المطهرین 129
- یا ابن السرج المضیئة ، یا ابن الشهب الثاقبة ، یا ابن الانجم الزاهرة 130
- یا ابن الاعلام اللائحة 131
- یا ابن السبل الواضحة 131
- یا ابن العلوم الکاملة 132
- یا ابن السنن المشهورة 133
- یا ابن المعالم الماثورة 134
- یا ابن المعجزات الموجودة 135
- یا ابن الصراط المستقیم 137
- یا ابن الدلائل المشهودة 137
- یا ابن من هو فی ام الکتاب لدی الله علی حکیم 138
- یا ابن النبا العظیم 138
- یا ابن الایات و البینات 139
- یا ابن الحجج البالغات 139
- یا ابن النعم السابغات 140
- یا ابن یس و الذاریات 141
- یا ابن طه و المحکمات 141
- یا ابن الطور و العادیات 143
- یا ابن من دنی فتدلی فکان قاب قوسین او ادنی دنوا و اقترابا من العلی الاعلی 143
- بل ای ارض نقلک او ثری ، ابرضوی ام غیرها ام ذی طوی 144
- عزیز علی ان اری الخلق و لا تری 145
- و لا اسمع لک حسیسا و لا نجوی 146
- بنفسی انت امنیة سائق یتمنی من مومن و مومنة ذکرا فحنا 147
- بنفسی انت من مغیب لم یخل منا ، بنفسی انت من نازح ما نزح عنا 147
- بنفسی انت من اثیل مجد لا یجازی 148
- بنفسی انت من عقید عزلا یسامی 148
- الی متی احارفیک یا مولای و الی متی 149
- بنفسی انت من نصیف شرف لا یساوی 149
- بنفسی انت من تلاد نعم لا تضاها 149
- عزیز علی ان اجاب دونک و اناغی 150
- و ای خطاب اصف فیک و ای نجوی 150
- عزیز علی ان ابکیک و یخذ لک الوری 151
- هل قذیت عین فساعدتها عینی علی القذی 152
- عزیز علی ان یجری علیک دونهم ماجری 152
- هل من جزوع فاساعد جزعه اذا خلا 152
- هل من معین فاطیل معه العویل و البکاء 152
- هل الیک یا ابن احمد سبیل فتلقی 153
- متی نغادیک و نراوحک فتقر عیوننا 154
- هـل یتصل یومنا منک بغده فنحظی 154
- و متی نرد مناهلک الرویة فنروی 154
- متی ننتفع من عذب مائک فقد طال الصدی 154
- متی ترانا و نریک و قد نشرت لواء النصر تری 155
- اترانا نحف بک و انت تام الملا و قد ملات الارض عدلا 155
- و ابـــرت العـــتـــاة و جـــحـــدة الحـــق و . . . 156
- و اذقت اعداءک هوانا و عقابا 156
- و نحن نقول الحمد لله رب العالمین 158
- اللهم انت کشاف الکرب و البلوی 160
- و الیک استعدی فعندک العدوی 160
- و انت رب الاخرة و الاولی 161
- و اءره سیده یا شدید القوی 162
- و اءزل عنه به الاسی و الجوی 162
- فاغث یا غیاث المستغثین عبیدک المبتلی 162
- و برد غلیله یا من علی العرش استوی 163
- اللهم و نحن عبیدک التائقون الی ولیک المذکر بک و بنبیک 164
- و من الیه الرجعی و المنتهی ( 486 ) 164
- خلقته لنا عصمة و ملاذا 165
- و اقمته لنا قواما و معاذا 165
- و جعلته للمومنین منا اماما 166
- فبلغه منا تحیة و سلاما 166
- و اجعل مستقره لنا مستقرا و مقاما 167
- وزدنا بذلک یا رب اکراما 167
- و اتمم نعمتک بتقدیمک ایاه امامنا حتی توردنا جناتک و مرافقه الشهداء من خلصائک 168
- اللهم صلی علی حجتک و ولی اءمرک 169
- و صل علی جده محمد رسولک السید الاکبر 169
- و حامل اللواء فی المحشر 170
- و صلی علی اءبیه السید القسور 170
- صلی الله علیه و علی اخیه و علی نجلهما المیامین الغررما طلعت شمس و ما اصاء قمر 171
- و الامیر علی سائر البشر الذی من آمن به فقد ظفر و من لم یومن به فقد خطر و کفر 171
- و علی جدته الصدیقة الکبری فاطمة الزهراء بنت محمد المصطفی 172
- و عـــلیـه افـضل و اکمل و اتم و ادوم و اکثر و او فرما صلیت علی احد من اصفیائک و خیرتک منخلقک 173
- اللهم و اقم به الحق ، و ادحض به الباطل 173
- و اذل به اولیاءک و ادلل به اعداءک 174
- و صل اللهم بیننا و بینه وصلة تودی الی مرافقة سلفه 174
- و اجعلنا من یاءخذ بحجزتهم و یمکن فی ظلهم 175
- و اعنا علی تادیة حقوقه الیه 176
- و الاجتهاد فی طاعته ، و الاجتناب عن معصیته 177
- و هب لنا رافته و رحمته و دعاءه و خیره 178
- و امنن علینا برضاه 178
- ما ننال به سعة من رحمتک و فوزا عندک 179
- و اجعل صلاتنا به مقبولة 179
- و دعاءنا به مستجابا 180
- وذنوبنا به مغفورة 180
- و اجعل ارزاقنا به مبسوطة 181
- و همومنا به مکفیة 181
- و حوائجنا به مقضیة 181
- و اقبل الینا بوجهک الکریم 182
- و اقبل تقربنا الیک 183
- و انظروا الینا نظرة رحیمة نستکمل بها الکرامة عندک ، ثم لا تصرفها عنا بجودک 183
- و اســـقـــنـــا مــن حـوض جـده صـلی الله علیه و آله بکاسه و بیده ریا رویا هنئا سائغا لا ظمابعده یا ارحم الراحمین 184
- پی نوشتها 185
- از 1 تا 50 185
- از 51 تا 100 190
- از 101 تا 150 196
- از 151 تا 225 201
- از 226 تا300 211
- از 301 تا350 218
- از 351 تا425 223
- از 426 تا485 231
- از 486 تا 535 237
چون خداوند - خالق جهان - عالم را بحق آفریده و بحق هم بر پاست همچنانکه می فرماید ! و مـا خـلقـنـا السـمـوات و الارض و مـا بـیـنـهما لا عبین . ما خلقنا هما الا بالحق و لکن اکـثـرهـم لا یـعـلمـون ( و مـا آسـمـانـهـا و زمـین و آنچه را که بین آنهاست به بازی نیافریدیم . آنها را جز بحق نیافریدیم ولکن بیشترشان نمیدانند . - دخان ! 38 و 39 - ) از ایـن نـظر بشر را هم بحال خود رها نکرده که پیروهای نفس خود باشد و هر چه بخواهد بـکـنـد اءفـحـسـبـتم اءنما خلقنا کم عبثا آیا چنین پنداشتید که ما شما را عبث و بـازیـچه آفریدیم . - مومنون ! 115 ـ پس خلل و بی نظمی در جامعه بشر دوام ندارد ، و در آن ظـلم و ستم پایدار نیست چون برخلاف نظام آفرینش خلقت است و در سنن حق تغییر و تبدیل نیست فلن تجد لسنة الله تبدیلا ، و لن تجد لسنة الله تحویلا - فاطر ! 43 - و نظام جامعه بشر هم بر این نظام خلقت جهانی استوار است . و تیپ مستکبر و مـسـتـضـعف هم نیز بر خلاف نظام آفرینش پایدار و استوار نخواهد ماند و نرید اءن نمن عـلی الذیـن اسـتـضعفوا فی الارض و نجعلهم اءئمة و نجعلهم الوارثین و ما اراده کردیم کـه آنـانی را که در زمین ضعیف شمرده شده اند پیشوایان و وارث گردانیم . - قصص ! 5 ( 1 )
و لذا هـمـانطوری که خداوند متعال در قرآن مجیدش می فرماید ! عاقبت پیروزی و سرانجام آن و زمـامـداری جـهانی از آن مردم شایسته و متقی خواهد بود و لقد کتبنا فی الزبور من بـعـد الذکر اءن الاءرض یرثها عبادی الصالحون اءن فی هذا لبلاغا لقوم عابدین - انبیاء ! 105 و 106 .
پـس آینده درخشان جامعه بشر و سعادت و نیک بختی ایشان مرهون حکومت اشخاص شایسته و صـالح و مـتـقـی خواهد بود و بدست آنان صورت خواهد گرفت همچنانکه حضرت موسی عـلیـه السلام - هم بقوم خود نوید داده و قال موسی لقومه استعینوا بالله واصبروا ان الاءرض یورثها من یشاء من عباده و العاقبة للمتقین و موسی یقوم خود گفت از خدا یاری طـلبـیـد و صـبـر پـیـشـه گیرید که زمین را بهر کس از بندگان صالحش که مورد مشیت و مصلحت حق قرار گیرد واگذار می کند و حسن عاقبت برای پرهیزکاران است ، - اعراف ! 128 ـ .
پـس بـی تـردیـد ایـن جامعه بشری که اکنون بر محور استکبار و استضعاف و خودخواهی قـدرتـمـنـدان و ثـروتـمـنـدان زورگـو قـرار گـرفـتـه دوامی ندارد ، و اساس و پایه آن مـتزلزل است ، و فرو خواهد ریخت و سرانجام زمام جامعه بشر بدست کسی خواهد افتاد که دسـت ایـن قـدرتـمـنـدان و مـسـتـکـبـران خـود خـواه را از سـر جـامـعه بشر کوتاه و یک حکومت عدل الهی در جهان برقرار سازد و نظام جامعه را اصلاح و ظلم و ستم را از میان بردارد ، البته ظهور چنین مصلحی که حکومت عدل الهـی را در جـهان تاءسیس و مجری عدالت آن باشد نیاز به آمادگی نفوس و سیر زمانی دارد تـا افـکارم مردم جهان و روح اجتماعی آنان آماده و مهیای پذیرش این نوع حکومت جهانی بـشـود ، و البـتـه نـجـات مـردم سـتـمدیده و رنج کشیده از یوغ استعمار و سلطه جباران و قـدرت چـپـاولگـران نـیـاز ، بـه شـرایـطـی دارد و تـحول و زمینه سازی مساعد و مبارزه ، عوامل دیگری لازم است ، تاءییدات الهی و کمک غیبی هم از دریچه همین گونه عوامل و اسباب و علل صورت می گیرد .
و از ایـن نـظـر صـحـت انـتـظـار چـنـیـن فـرج و گـشـایـش و تـشـکـیـل یـک چـنـیـن حکومتی که از آرزوهای دیرینه بشر است ، در این دوره و زمان و با این خطرات روز افزون آن روشن تر و آشکارتر میشود و جامعه بشر هم اکنون باین حقیقت پی بـرده کـه یـگـانـه راه حـل مـشـکـلات روز افـزون جـامـعه بشر اجرای قوانین الهی است که بـوسـیـله تـاءسـیـس دولت حـقـه و بـرقـراری نـظـام عـدل الهـی در جهان صورت می بندد . که احیا کننده دعوت اولیای خدا و نتیجه زحمات آنها اسـت بـقـیـة مـن بـقـایـا جـحـتـه ، خلیفة من خلائف اءنبائه ( 2 ) . نه سازمان ملل فعلی .
و هـر قـدر اشـتباهات حکومت های جهان و زمامداران نالایق و نواقص نقشه های نظام اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و و و . . خواه بر محور کاپیتالیسم و سرمایه داری و یا سوسیالیسم و کمونیسم و و . باشد و روشنتر گردد بیشتر بشر از آنها ماءیوس و به آتیه درخشان و تـاءسـیـس حـکـومت الهی جهان دل می بندد و بدان امیدوارتر می شود . و این امید و آرزو که خواسته هر آدم عاقل و موحد و خداپرست است باو یک نوع دلگرمی میدهد و به انتظار ظهور آن دل می بندد و خود را آماده و مهیای آن میسازد .
و ایـن هـمـان مـعـنـی انـتـظـار فـرج اسـت کـه در اخبار و روایات آمده است که منظور از آن هم انـتـظـاری اسـت تـعهد و تحرک بخش که سازندگی داشته باشد جاروب کن خانه ، سـپـس مـیهمان طلب نه انتظار سکوتی و فلج کننده که به فساد و بدبختی تن دهد و ناظر فجایع و تماشاگر آن باشدو البته قیام چنین مصلحی که قیامی است بر حق و ستوده و خواسته فطرت پاک اولیه هر انـسـان عـاقـل اسـت شایسته و لازم است که چون این نام بر زبان آورده شود و او بدین نام خـوانـده شود ، مشخص مومن باو از جا برخیزد و برپا ایستد و بدین وسیله آمادگی خود را در اجرای اوامر و دستوراتش اعلام نماید . پس این دستور قیام تنها برای احترام نسبت باو نـیـسـت بلکه منظور اصل آمادگی و فراهم آوردن نهضت اوست . و آنچه از کارهای بزرگ و شـگـفـت انـگـیـزی کـه بـاو نـسـبـت داده مـیـشـود و تـاکـنـون بـهـیـچ پـیـغـمـبـر مـرسـل و مـصـلحـی نسبت داده نشده نه از آن جهت است که قدرت او بیش از قدرت پیغمبران و اولیـای دیـگـر الهـی اسـت بـلکـه عـمـده هـمـان آمـادگـی بـشـر و فـراهـم شـدن اسـبـاب و وسائل مادی و معنوی ظهور اوست .
بخش دوم
باری این ایمان و عقیده به امام زمان و مصلح الهی جهان ، گذشته از مسلمانان و مذهب شیعه هـمـه آن ادیـانـی کـه ریـشه اصلی آسمانی دارند کم و بیش بدان معتقدند هر چند نسبت به خـصـوصـیـات و مـشـخـصـات آن اخـتـلاف دارنـد ولی در اصل آن و تشکیل یک حکومت الهی بوسیله شخصیت مقتدر الهی و نجات بشر از زیر بار ظلم ستمکاران اختلافی نیست و در آثار و نوشته هایشان باشاره یا صریح ذکر آن آمده است و به وقوع آن هم بشارت داده اند .
امـا طـبـق معتقدات شیعه اکنون زنده است و قرنها از عمر طولانی او می گذرد که تصور آن شاید برای بعضی مشکل به نظر آید و باور نکنند . ولی با اکتشافات جدید و بررسی هـای عـلمـی دربـاره تـنـوع و قـدرت بـی پـایـان آن . مـشـکـل حل میشود و عمر طولانی محال عقلی نیست و امکان بقا را نمیتوان فقط در ظاهر امکانات مـحـدود مـادی تـصـور کـرد زیرا خوشه گندم در میان لفافه ها و سنبله های خود سالها از گـزنـد طـبیعت محفوظ و زنده میماند . و چه بسا فسیلهای موجودات زنده با گذشت میلیونها سال در اعماق زمین با ترکیبات کامل خود باقی مانده است . سابقا کسی نمیتوانست حیات را در غـیـر مـحـسـوسـات بـحـس مـادی ظـاهـری غـیـر از تـعـبـد قبول کند . و یا در اعماق دریاها و ظلمت های آن و فشار خورد کننده ای که هر جسم محکمی را خـورد مـی کـنـد و تـصـور حـیـات در آنـرا بـنـمـایـد . و ایـن مشکل عمر طولانی که هنوز محیط واقعی موجودات زنده کشف نشده از مشکلات دیگر که اکنون آسـان و قـابـل درک اسـت مشکل تر نیست . چه بسا ممکن است موجود زنده دارای محیط و محفظه طـبـیـعـی و الهـی بـاشـد کـه هـنـوز کـشـف نـشـده و بـه عقل کوته ما نرسیده باشد .