حج از میقات تا میعاد صفحه 199

امام علی علیه السلام فرموده: خالِطُوا النَّاسَ بِأَلْسِنَتِکُمْ وَأجْسادِکُم، وَزایِلُوهُم بِقُلُوبِکُمْ وَأَعْمالِکُمْ. (1)

با مردم، با زبان و بدن‌های خویش، معاشرت و ارتباط داشته باشید، امّا در دل‌ها و اعمال خویش، از آن‌ها کناره‌گیری (تنهایی و سیر انفسی) داشته باشید.

آری، به جمع پیوستن و با مردم بودن، به طور قهری در «منا» برای افراد پیش می‌آید و گاهی در فراغت بال و فرصت مناسب، افراد در چادرها و محل‌های دیگر دور هم جمع می‌شوند و به گفت‌وگو و گاهی هم شوخی‌های نامناسب و زیان‌آور می‌پردازند، اتفاقاً آن طور که روایت بیان کرده، قبل از اسلام هم پس از پایان اعمال «منا» افراد به گفت‌وگوهای بیهوده و تشکیل جلسات غیرسودمند، که حاکی از غفلت و عدم بهره‌گیری سازنده و تعالی معنوی حج بود و یا نتیجه اعمال را به باد می‌داد، می‌پرداختند که قرآن با این رفتار به مبارزه برخاست.

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه: فَإذا قَضَیْتُمْ مَناسِکَکُم، فَاذْکُرُوا اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ آبائَکُمْ أوْ أَشَدَّ ذِکْراً .... (2)

یعنی، آن گاه که مناسک (حج) خود را انجام دادید، ذکر خدا کنید، همانطور که (آباء و اجداد خویش را یاد می‌کنید نمایید) بلکه بیشتر از آن هم ذکر خدا داشته باشید ... فرموده است: مشرکان و مردم عصر جاهلیّت، در ایّام تشریق، وقتی با قربانی، اعمال منایِ خود را به پایان می‌رساندند، انجمن‌ها و جلساتی برقرار می‌کردند، با فخرفروشی سخن از شرافت و