حج از میقات تا میعاد صفحه 203

نعمت، به خانه میزبان باید بازگشت و تجدید عهد و وفا نمود و عظمت حق را با معرفت بیشتری ستود.

أَیَّام مَعْلُومات (1)

که طبق بیان امام علی علیه السلام دهه اوّل ذی‌حجّه و أَیَّام مَعْدُودات (2)

که به بیان آن حضرت «ایّام تشریق» یعنی یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ذی‌حجّه تفسیر شده (3) سپری گردیده و حاجیان تا حدّ زیادی از اعمال حج فراغت یافته‌اند، ولی «ذکر خدا» ادامه دارد و بخش دیگری از اعمال حج آغاز می‌گردد.

قرآن کریم، در این باره می‌فرماید: ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ ... (4)

بعد از آن باید آلودگی‌ها را از خود برطرف سازند و به نذرهای خویش وفا کنند و برگردند به خانه گرامی (کهن و آزادشده) کعبه و طواف نمایند.

بهداشت تن و روان‌

درباره پس از «اعمال منا» که بخش عمده اعمال حج به پایان رسیده، این آیه سه موضوع مهم بهداشت تن و روان را، که نتیجه عرفانی و تربیتی اعمال پیشین و استمرار کمال حج است، بیان می‌کند:

1- سپس باید آلودگی‌ها را برطرف کنند. امّا منظور از آلودگی‌ها چیست؟

علاوه بر این که، به طور طبیعی وقتی افراد، به خصوص در یک

1- 1. سوره حج، آیه 28
2- 2. سوره بقره، آیه 203
3- 3. تهذیب الاحکام، ج 5، ص 303، بحارالانوار، ج 96، ص 307 و 309
4- 4. سوره حج، آیه 29