- مقدّمه 1
- پیشگفتار 3
- بخش اوّل: زندگانی پرماجرای ابراهیم علیه السلام 5
- زندگی پرماجرای ابراهیم علیه السلام 5
- پیامبر بتشکن 5
- زادگاه و طفولیت ابراهیم 7
- مبارزه با گروههای مختلف بتپرست 8
- مبارزه منطقی با بت پرستان 8
- گفتگو با آزر 9
- نبوت ابراهیم 10
- مبارزه عملی با بت پرستان 10
- گفتگو با حاکم جبار! 10
- هجرت ابراهیم 11
- آخرین مرحله رسالت ابراهیم 12
- سرگذشت نوح وابراهیم علیهما السلام 14
- طرح جالب بتشکنی ابراهیم علیه السلام 21
- 1- آیا پیامبران هم توریه میکنند؟ 29
- نکتهها: 29
- 2- ابراهیم علیه السلام و قلب سلیم 30
- نقشههای مشرکان شکست میخورد 32
- خالق همه چیز او است 36
- ابراهیم علیه السلام نقشه نابودی بتها را میکشد 37
- 1- بتپرستی در اشکال گوناگون 42
- نکتهها: 42
- 2- گفتار بتپرستان و پاسخ ابراهیم علیه السلام 43
- برهان دندانشکن ابراهیم 44
- آنجا که آتش گلستان میشود 50
- نکتهها: 54
- 1- سببسازی و سببسوزی 54
- 2- نوجوان قهرمان 55
- 3- ابراهیم علیه السلام و نمرود 56
- دلایل توحید در آسمانها 57
- چگونگی استدلال ابراهیم بر توحید 63
- منظور از ظلم در اینجا چیست؟ 68
- هجرت ابراهیم علیه السلام از سرزمین بت پرستان 70
- تبعید یا هجرت؟ 72
- امامت اوج افتخار ابراهیم علیه السلام 75
- اشاره 76
- نکتهها: 76
- 1- منظور از کلمات چیست؟ 76
- 2- امام کیست؟ 77
- 3- فرق نبوت و امامت و رسالت 79
- 4- امامت یا آخرین سیر تکاملی ابراهیم علیه السلام 81
- 5- ظالم کیست؟ 81
- 6- امام از سوی خدا تعیین میشود 82
- 7- پاسخ به دو سئوال 83
- ابراهیم به تنهایی یک امت بود 84
- مقام والای ابراهیم در قرآن 90
- ابراهیم علیه السلام بنده مؤمن خدا 92
- ابراهیم علیه السلام انسان نمونه 95
- ابراهیم علیه السلام برای همه شما اسوه بود 99
- نکتهها: 104
- 1- الگوهای جاویدان 104
- 2- خداوند از همگان بینیاز است. 105
- 3- اصل اساسی «حب فی اللَّه» و «بغض فی اللَّه» 106
- «ابراهیم علیه السلام و موهبتهای الهی» 107
- اشاره 107
- 1- فرزندان پیامبر 114
- 3- اهمیت فرزندان صالح در معرفی شخصیت انسان 116
- 2- چرا نام این پیامبران در سه گروه در سه آیه بیان شده است؟ 116
- 4- پاسخ به یک ایراد 117
- دعاهای ابراهیم علیه السلام 117
- دعاهای سازنده ابراهیم بتشکن علیه السلام 119
- نکتهها: 122
- 2- امنیت سرزمین مکه: 122
- 1- آیا مکه در آن زمان شهر بود؟ 122
- 3- چرا ابراهیم علیه السلام تقاضای دوری از بت پرستی میکند؟ 123
- 4- تابعان ابراهیم علیه السلام کیانند؟ 124
- 5- وادی غیر ذی ذرع و حرم امن خدا 125
- 6- تقاضاهای هفتگانه ابراهیم علیه السلام 126
- 7- آیا ابراهیم علیه السلام برای پدرش دعا میکند؟ 127
- آیا آزر پدر ابراهیم علیه السلام بود؟ 128
- خواستههای ابراهیم علیه السلام از پیشگاه پروردگار 132
- ابراهیم خانه کعبه را بنا میکند 134
- 1- هدف بعثت پیامبران 137
- نکتهها: 137
- 2- تعلیم مقدم است یا تربیت؟ 138
- 3- پیامبری از میان خود آنها 139
- ابراهیم علیه السلام در قربانگاه 139
- نکتهها: 147
- 1- ذبیح اللَّه کیست؟ 147
- 3- چگونه خواب ابراهیم علیه السلام میتوانست حجت باشد؟ 150
- 2- آیا ابراهیم علیه السلام مأمور به ذبح فرزند بود؟ 150
- 4- وسوسههای شیطان در روح بزرگ ابراهیم علیه السلام اثر نگذاشت 151
- 5- فلسفه تکبیرات در منی 152
- 6- حج یک عبادت مهم انسانساز 153
- اشاره 156
- بخش دوّم: احکام و اسرار حج 156
- اهمیت حج 156
- 1- اهمیت حج در میان وظایف اسلامی! 161
- محتوای سوره حج 162
- فضیلت تلاوت سوره حج 163
- مانعان خانه خدا! 164
- نکتهها: 165
- اشاره 165
- 4- منظور از مسجدالحرام در این آیه چیست؟ 167
- 5- الحاد به ظلم چیست؟ 167
- دعوت عام برای حج! 168
- اقسام حج 174
- قسمتی از احکام مهم حج 175
- چرا بعضی حج تمتع را به فراموشی سپردهاند؟ 180
- بهترین زاد و توشه 182
- نکتهها 188
- بخش مهم دیگری از مناسک حج 191
- نکته 196
- تعظیم شعایر الهی نشانه تقوای دلها است 197
- هشت دستور در یک آیه 203
- «قربانی» 205
- قربانی برای چیست؟ 208
- تکلیف گوشتهای قربانی در عصر ما 213
- سعی بین صفا و مروه 214
- شأن نزول: 215
- اعمال جاهلان نباید مانع کار مثبت گردد 216
- نکتهها 217
- 1- صفا و مروه 217
- 2- قسمتی از اسرار سعی صفا و مروه 218
- 3- پاسخ به یک سؤال 221
- 5- شکرگزاری خداوند 222
- 4- تطوع چیست؟ 222
- «حج و یاد خدا» 222
- شأن نزول: 223
- آخرین سخن درباره حج 228
- نکتهها 231
- 1- ایام معلومات چیست؟ 231
- 2- ذکر خداوند در سرزمین منا 232
- 3- «استلام حجر» 233
- 4- «برائت از مشرکان در حج» 235
- پیمانهای مشرکان الغا میشود 236
- آنها که پیمانشان محترم است 239
- اشاره 239
- 1- حج اکبر کدام است؟ 240
- 2- مواد چهارگانهای که در آن روز اعلام شد 241
- 1- بعد اخلاقی حج 243
- اشاره 243
- فلسفه و اسرار عمیق حج! 243
- 2- بعد سیاسی حج 244
- 3- بعد فرهنگی 246
- 4- بعد اقتصادی حج 247
- بخش سوّم: مکّه معظّمه 249
- نخستین خانه مردم 249
- توسعه مسجدالحرام 253
- منظور از بکّه چیست؟ 253
- 1- مبارکا 255
- 2- هدی للعالمین 255
- امتیازات خانه کعبه: 255
- 4- و من دخله کان آمنا 256
- 3- فیه آیات بینات مقام ابراهیم 256
- عمران مسجد در صلاحیت همهکس نیست 258
- اشاره 258
- 2- عمل خالص تنها از ایمان سرچشمه میگیرد. 260
- 1- منظور از عمران چیست؟ 260
- 3- پاسداران شجاع 261
- 5- اهمیت بنای مساجد 261
- 4- آیا تنها مسجدالحرام منظور است؟ 261
- مقیاس افتخار و فضیلت 262
- شأن نزول: 263
- اشاره 264
- تفسیر: 264
- 1- تحریف تاریخ: 266
- نخستین مهاجران اسلام 269
- شأن نزول: نخستین مهاجران اسلام 271
- کینهتوزی یهود و نرمش نصاری 275
- حرم امن 277
- شأن نزول: 278
- سوگند به این شهر مقدس 281
- سوره فیل 286
- محتوی و فضیلت سوره فیل 287
- داستان اصحاب الفیل 288
- شأن نزول: 288
- با ابرهه گو کز پی تعجیل نیاید! 293
- نکتهها: 295
- 1- معجزه بینظیر! این خانه را صاحبی است! 295
- 2- سختترین مجازات با کمترین وسیله! 297
- 3- اهداف داستان فیل 298
- 4- یک رویداد مسلم تاریخی 299
- محتوی و فضیلت تلاوت سوره قریش 299
- سوره قریش 299
- پروردگار این خانه را باید عبادت کرد 301
- معراج 304
- سوره اسراء 304
- 1- نامهای این سوره و محل نزول آن 304
- 2- فضیلت این سوره 306
- 3- محتوای این سوره در یک نگاه کوتاه 306
- معراجگاه پیامبر صلی الله علیه و آله 308
- 1- معراج از نظر قرآن و حدیث 311
- مساله معراج 311
- آیا معراج جسمانی بوده یا روحانی؟ 314
- هدف معراج 315
- معراج و علوم روز 316
- دومین دیدار! 318
- نکتهها: 323
- 1- معراج یک واقعیت مسلم است 323
- 2- هدف معراج 324
- 4- معراج در روایات اسلامی 324
- 3- معراج و بهشت 324
- 5- گوشهای از گفتگوهای خداوند با پیامبرش صلی الله علیه و آله در شب معراج: 327
- قیام از امّ القری 331
- وحی و هدف نهایی از آن 333
- نامگذاری مکه بهام القری 334
- آغاز وحی 337
- شأن نزول: 338
- بخوان به نام پروردگارت 340
- نکتهها: 343
- 1- آغاز وحی همراه با آغاز یک حرکت علمی بود 343
- 2- ذکر خداوند در هر حال 345
- 3- پیامبر اسلام قبل از نبوت چه آئینی داشت؟ 346
- پاسخ به یک سؤال 347
- ابی لهب 348
- یک نکته ادبی 348
- سوره تبّت 348
- محتوی و فضیلت سوره تبت 349
- شأن نزول سوره 350
- بریده باد دست ابو لهب! 351
- باز هم نشانه دیگری از اعجاز قرآن 356
- نکتهها: 356
- پاسخ به یک سؤال 356
- همیشه نزدیکان بی بصر دورند! 357
- ایمان ابوطالب و جنجالی که در این زمینه برپا کردهاند! 359
- اشاره 363
- پیشگامان در اسلام 363
- 1- موقعیت پیشگامان 365
- 3- نخستین مسلمان چه کسی بود؟ 366
- 2- تابعین چه اشخاصی بودند؟ 366
- 4- آیا همه صحابه افراد صالحی بودند؟ 369
- فتح مکه بزرگترین پیروزی اسلام 373
- محتوی و فضیلت سوره نصر 373
- بخش چهارم: مدینه منوره 380
- اولین مسجد در مدینه 380
- شأن نزول: 383
- درس بزرگ 387
- نفی به تنهایی کافی نیست! 388
- اذان، شعار بزرگ اسلام 389
- اذان از طریق وحی به پیغمبر صلی الله علیه و آله رسید. 391
- نماز جمعه 392
- شأن نزول: 393
- بزرگترین اجتماع عبادی سیاسی هفته 394
- نکتهها: 398
- 1- نخستین نماز جمعه در اسلام 398
- 2- اهمیت نماز جمعه 399
- 3- فلسفه نماز عبادی سیاسی جمعه 400
- 4- آداب نماز جمعه و محتوای خطبهها 403
- 5- شرایط وجوب نماز جمعه 405
- مهاجرین و انصار 406
- نکته: صحابه در میزان قرآن و تاریخ 415
- تغییر قبله 415
- شأن نزول: 416
- به هر سو رو کنید، خدا آنجا است! 417
- 3- صحت نماز در هرجهت 418
- نکتهها: 418
- اسرار تغییر قبله 418
- 1- فلسفه قبله 418
- 2- تعبیر به وجهاللَّه 418
- ماجرای تغییر قبله 419
- نکتهها: 420
- امت وسط 421
- 1- اسرار تغییر قبله 422
- نکتهها: 422
- 2- امت اسلامی یک امت میانه 425
- 3- امتی که میتواند از هر نظر الگو باشد 426
- همه جا رو به سوی کعبه کنید 427
- 4- تفسیر جمله لنعلم 427
- 1- نظم آیات 429
- نکتهها 429
- 3 معنی شطر 430
- 2- انتظار دردناک! 430
- 5- آیا تغییر قبله به خاطر خشنودی پیامبر بود؟ 431
- 4- خطاب همگانی 431
- 6- کعبه مرکز یک دایره بزرگ 432
- آنها به هیچ قیمت راضی نمیشوند 432
- هر امتی قبلهای دارد 434
- نکتهها 436
- 1- آن روز که یاران مهدی علیه السلام جمع میشوند، 436
- 2- تفسیر جمله و لکل وجهة هو مولیها 437
- تنها از خدا بترس 437
- غزوه بدر نخستین درگیری مسلحانه اسلام و کفر 440
- درسهای آموزنده در میدان بدر 448
- آیا فرشتگان جنگیدند؟ 451
- فرار از جهاد ممنوع! 454
- شنوندگان ناشنوا! 462
- انفال 467
- شان نزول: 468
- انفال چیست؟ 469
- پنج صفت ویژه مؤمنان 473
- جنگ احد 478
- پیغمبر صلی الله علیه و آله با مسلمانان مشورت میکند 481
- سرچشمه وقوع جنگ 481
- گزارش به موقع عباس 481
- مسلمانان برای دفاع آماده میشوند 483
- جنگ شروع شد 484
- چه کسی با صدای بلند گفت محمد صلی الله علیه و آله کشته شد؟ 485
- نتایج جنگ احد 486
- شان نزول 487
- بررسی کوتاهی در علل شکست احد 490
- میدان پرورش و تربیت 490
- سخنان تو خالی 490
- شأن نزول: 491
- فرد پرستی ممنوع 491
- مجاهدان پیشین 493
- اخطارهای مکرر 495
- شکست پس از پیروزی 496
- گناه سرچشمه گناه دیگر است 498
- بهرهبرداری منافقان 499
- فرمان عفو عمومی 500
- با چه اشخاصی مشورت کنیم؟ 501
- وظیفه مشاور 501
- نتیجه توکل 502
- هرگونه خیانتی ممنوع 503
- آنها که در جهاد شرکت نکردند 504
- بررسی دیگری روی جنگ احد 506
- یک روش مؤثر تربیتی 506
- باید صفوف مشخص شود 508
- گفتههای بی اساس منافقان 509
- زندگان جاوید 510
- مرحله خطرناک جنگ 511
- غزوه حمراء الاسد 514
- تسلیت به پیامبر صلی الله علیه و آله 518
- سنگین بارها 519
- مسلمانان تصفیه میشوند 521
- پیامبر صلی الله علیه و آله را تنها نگذارید! 522
- شأن نزول: 523
- سرسختی منافقان داخلی 528
- پایان توطئه یهود بنینضیر در مدینه 531
- آزمایش بزرگ الهی در میدان احزاب 533
- منافقان و ضعیف الایمانها در صحنه احزاب 534
- غزوه بنی قریظه یک پیروزی بزرگ دیگر 545
- عمرة القضاء 547
- صلح حدیبیّه 548
- شأن نزول: 550
- محتوای سوره فتح 554
- صلح حدیبیّه و فتح خیبر 554
- فضیلت تلاوت سوره فتح 556
- فتح المبین! 557
- داستان صلح حدیبیه 558
- پیامدهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی صلح حدیبیه 559
- جنگ حنین 561
- انبوه جمعیت به تنهایی کاری نمیکند 562
- 1- غزوه عبرتانگیز حنین 564
- 2- چه کسانی فرار کردند؟ 566
- 3- ایمان و آرامش 567
- مباهله 569
- شأن نزول: 570
- 3- پاسخ به یک سؤال 572
- 4- نوههای دختری فرزندان ما هستند. 573
- 5- آیا مباهله یک حکم عمومی است؟ 575
- غدیر خم 576
- آیه ولایت 584
- شان نزول 584
- پاسخ به هشت ایراد مخالفان بر آیه ولایت 587
- شهادت احادیث و مفسران و مورخان 588
- یک سؤال لازم: 589
- روز اکمال دین کدام روز است؟ 591
- اعتدال در استفاده از گوشت 591
- 2- مباهَلَه سند زندهای برای عظمت اهل بیت: 593
- 1- دعوت به مباهله یک دلیل روشن بر حقانیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 593
- مباهله با مسیحیان نجران 593
- دوّم: مفهوم و فلسفه نسیء در جاهلیت 598
- اوّل: فلسفه ماههای حرام 598
- چهارم: چگونه اعمال زشت در نظر زیبا جلوه میکند؟ 598
- سوّم: وحدت کلمه در برابر دشمن 598
- آتش بس اجباری 599
- 3- چرا فرمان جهاد در مدینه نازل شد؟ 600
- 1- مسأله جهاد در اسلام 600
- 4- «ممنوعیت جهاد در ماههای حرام» 600
- نکتهها 600
- 2- اهداف جهاد در اسلام 600
- فرمان جنگ با ستمکاران 600
- نکتهها: 602
- 4- تعبیرات پر معنی آیات 602
- 2- ماجرای غزوه بنی قریظه 602
- 1- ریشه اصلی غزوه بنی قریظه 602
- 3- پیامدهای غزوه بنی قریظه 602
- 2- پیامبر صلی الله علیه و آله 603
- 3- بسیار یاد خدا کنید 603
- 1- نکات مهمی از جنگ احزاب 605
- نکتهها: 605
- 1- لشکرهای نامریی خدا! 610
- جنگ احزاب 610
- شان نزول: 610
- 2- توطئههای امروز یهود 610
- نکتهها: 610
- یک نکته ادبی 616
- پاسخ به یک سؤال 616
- تأثیر سریع تربیت الهی 617
- شاهدی بر بقای روح 618
- مرحله تصمیم نهایی 621
- شورای عمر 621
- دستور به مشورت 622
- اهمیت مشاوره در اسلام 622
- وسوسههای جاهلیت 624
- پیروزی از طریق ترس دشمن 626
فِی الْجَنَّةِ»؛ «کسی که مسجدی بنا کند، هر چند به اندازه لانه مرغی باشد، خداوند خانهای در بهشت برای او بنا خواهد ساخت.» (1)
در حدیث دیگری از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است: «مَنْ أَسْرَجَ فِی مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ سِرَاجاً لَمْ تَزَلِ الْمَلائِکَةُ وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ مَا دَامَ فِی ذَلِکَ الْمَسْجِدِ ضَوْءٌ»؛ «کسی که چراغی در مسجدی برافروزد، فرشتگان و حاملان عرش الهی، مادام که نور آن چراغ در مسجد میتابد برای او استغفار میکنند.» (2)
ولی امروز آنچه بیشتر اهمیت دارد، عمران و آبادی معنوی مساجد است و به تعبیر دیگر بیش از آنچه به ساختن مسجد اهمیت میدهیم، باید به ساختن افرادی که اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظان آن هستند اهمیت بدهیم.
مسجد باید کانونی باشد برای هرگونه حرکت جنبش و سازنده اسلامی در زمینه آگاهی و بیداری مردم و پاکسازی محیط و آماده ساختن مسلمانان برای دفاع از میراثهای اسلام!
مخصوصا باید توجه داشت، مسجد مرکزی برای جوانان با ایمان شود، نه اینکه تنها مرکز بازنشستگان و از کار افتادگان شود.
مسجد باید کانونی برای فعالترین قشرهای اجتماع باشد، نه مرکز افراد بیکاره و بی حال و خواب آلودهها! (3)
مقیاس افتخار و فضیلت
أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (20) الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ
1- 1- وسائل الشیعه، باب 7 از احکام مساجد و تفسیر المنار ج 10، ص 213 به نقل از ابن عباس.
2- 2- کتاب محاسن ص 57 به نقل از کتاب کنز العرفان ج 1، ص 108.
3- 3- تفسیر نمونه، ج 7، ص 319.