- مقدّمه 1
- پیشگفتار 3
- پیامبر بتشکن 5
- زندگی پرماجرای ابراهیم علیه السلام 5
- بخش اوّل: زندگانی پرماجرای ابراهیم علیه السلام 5
- زادگاه و طفولیت ابراهیم 7
- مبارزه با گروههای مختلف بتپرست 8
- مبارزه منطقی با بت پرستان 8
- گفتگو با آزر 9
- مبارزه عملی با بت پرستان 10
- نبوت ابراهیم 10
- گفتگو با حاکم جبار! 10
- هجرت ابراهیم 11
- آخرین مرحله رسالت ابراهیم 12
- سرگذشت نوح وابراهیم علیهما السلام 14
- طرح جالب بتشکنی ابراهیم علیه السلام 21
- 1- آیا پیامبران هم توریه میکنند؟ 29
- نکتهها: 29
- 2- ابراهیم علیه السلام و قلب سلیم 30
- نقشههای مشرکان شکست میخورد 32
- خالق همه چیز او است 36
- ابراهیم علیه السلام نقشه نابودی بتها را میکشد 37
- نکتهها: 42
- 1- بتپرستی در اشکال گوناگون 42
- 2- گفتار بتپرستان و پاسخ ابراهیم علیه السلام 43
- برهان دندانشکن ابراهیم 44
- آنجا که آتش گلستان میشود 50
- 1- سببسازی و سببسوزی 54
- نکتهها: 54
- 2- نوجوان قهرمان 55
- 3- ابراهیم علیه السلام و نمرود 56
- دلایل توحید در آسمانها 57
- چگونگی استدلال ابراهیم بر توحید 63
- منظور از ظلم در اینجا چیست؟ 68
- هجرت ابراهیم علیه السلام از سرزمین بت پرستان 70
- تبعید یا هجرت؟ 72
- امامت اوج افتخار ابراهیم علیه السلام 75
- اشاره 76
- 1- منظور از کلمات چیست؟ 76
- نکتهها: 76
- 2- امام کیست؟ 77
- 3- فرق نبوت و امامت و رسالت 79
- 4- امامت یا آخرین سیر تکاملی ابراهیم علیه السلام 81
- 5- ظالم کیست؟ 81
- 6- امام از سوی خدا تعیین میشود 82
- 7- پاسخ به دو سئوال 83
- ابراهیم به تنهایی یک امت بود 84
- مقام والای ابراهیم در قرآن 90
- ابراهیم علیه السلام بنده مؤمن خدا 92
- ابراهیم علیه السلام انسان نمونه 95
- ابراهیم علیه السلام برای همه شما اسوه بود 99
- 1- الگوهای جاویدان 104
- نکتهها: 104
- 2- خداوند از همگان بینیاز است. 105
- 3- اصل اساسی «حب فی اللَّه» و «بغض فی اللَّه» 106
- «ابراهیم علیه السلام و موهبتهای الهی» 107
- اشاره 107
- 1- فرزندان پیامبر 114
- 2- چرا نام این پیامبران در سه گروه در سه آیه بیان شده است؟ 116
- 3- اهمیت فرزندان صالح در معرفی شخصیت انسان 116
- 4- پاسخ به یک ایراد 117
- دعاهای ابراهیم علیه السلام 117
- دعاهای سازنده ابراهیم بتشکن علیه السلام 119
- 2- امنیت سرزمین مکه: 122
- 1- آیا مکه در آن زمان شهر بود؟ 122
- نکتهها: 122
- 3- چرا ابراهیم علیه السلام تقاضای دوری از بت پرستی میکند؟ 123
- 4- تابعان ابراهیم علیه السلام کیانند؟ 124
- 5- وادی غیر ذی ذرع و حرم امن خدا 125
- 6- تقاضاهای هفتگانه ابراهیم علیه السلام 126
- 7- آیا ابراهیم علیه السلام برای پدرش دعا میکند؟ 127
- آیا آزر پدر ابراهیم علیه السلام بود؟ 128
- خواستههای ابراهیم علیه السلام از پیشگاه پروردگار 132
- ابراهیم خانه کعبه را بنا میکند 134
- نکتهها: 137
- 1- هدف بعثت پیامبران 137
- 2- تعلیم مقدم است یا تربیت؟ 138
- ابراهیم علیه السلام در قربانگاه 139
- 3- پیامبری از میان خود آنها 139
- 1- ذبیح اللَّه کیست؟ 147
- نکتهها: 147
- 2- آیا ابراهیم علیه السلام مأمور به ذبح فرزند بود؟ 150
- 3- چگونه خواب ابراهیم علیه السلام میتوانست حجت باشد؟ 150
- 4- وسوسههای شیطان در روح بزرگ ابراهیم علیه السلام اثر نگذاشت 151
- 5- فلسفه تکبیرات در منی 152
- 6- حج یک عبادت مهم انسانساز 153
- بخش دوّم: احکام و اسرار حج 156
- اشاره 156
- اهمیت حج 156
- 1- اهمیت حج در میان وظایف اسلامی! 161
- محتوای سوره حج 162
- فضیلت تلاوت سوره حج 163
- مانعان خانه خدا! 164
- نکتهها: 165
- اشاره 165
- 4- منظور از مسجدالحرام در این آیه چیست؟ 167
- 5- الحاد به ظلم چیست؟ 167
- دعوت عام برای حج! 168
- اقسام حج 174
- قسمتی از احکام مهم حج 175
- چرا بعضی حج تمتع را به فراموشی سپردهاند؟ 180
- بهترین زاد و توشه 182
- نکتهها 188
- بخش مهم دیگری از مناسک حج 191
- نکته 196
- تعظیم شعایر الهی نشانه تقوای دلها است 197
- هشت دستور در یک آیه 203
- «قربانی» 205
- قربانی برای چیست؟ 208
- تکلیف گوشتهای قربانی در عصر ما 213
- سعی بین صفا و مروه 214
- شأن نزول: 215
- اعمال جاهلان نباید مانع کار مثبت گردد 216
- نکتهها 217
- 1- صفا و مروه 217
- 2- قسمتی از اسرار سعی صفا و مروه 218
- 3- پاسخ به یک سؤال 221
- 4- تطوع چیست؟ 222
- 5- شکرگزاری خداوند 222
- «حج و یاد خدا» 222
- شأن نزول: 223
- آخرین سخن درباره حج 228
- نکتهها 231
- 1- ایام معلومات چیست؟ 231
- 2- ذکر خداوند در سرزمین منا 232
- 3- «استلام حجر» 233
- 4- «برائت از مشرکان در حج» 235
- پیمانهای مشرکان الغا میشود 236
- اشاره 239
- آنها که پیمانشان محترم است 239
- 1- حج اکبر کدام است؟ 240
- 2- مواد چهارگانهای که در آن روز اعلام شد 241
- فلسفه و اسرار عمیق حج! 243
- اشاره 243
- 1- بعد اخلاقی حج 243
- 2- بعد سیاسی حج 244
- 3- بعد فرهنگی 246
- 4- بعد اقتصادی حج 247
- نخستین خانه مردم 249
- بخش سوّم: مکّه معظّمه 249
- منظور از بکّه چیست؟ 253
- توسعه مسجدالحرام 253
- 1- مبارکا 255
- 2- هدی للعالمین 255
- امتیازات خانه کعبه: 255
- 3- فیه آیات بینات مقام ابراهیم 256
- 4- و من دخله کان آمنا 256
- اشاره 258
- عمران مسجد در صلاحیت همهکس نیست 258
- 1- منظور از عمران چیست؟ 260
- 2- عمل خالص تنها از ایمان سرچشمه میگیرد. 260
- 4- آیا تنها مسجدالحرام منظور است؟ 261
- 5- اهمیت بنای مساجد 261
- 3- پاسداران شجاع 261
- مقیاس افتخار و فضیلت 262
- شأن نزول: 263
- تفسیر: 264
- اشاره 264
- 1- تحریف تاریخ: 266
- نخستین مهاجران اسلام 269
- شأن نزول: نخستین مهاجران اسلام 271
- کینهتوزی یهود و نرمش نصاری 275
- حرم امن 277
- شأن نزول: 278
- سوگند به این شهر مقدس 281
- سوره فیل 286
- محتوی و فضیلت سوره فیل 287
- داستان اصحاب الفیل 288
- شأن نزول: 288
- با ابرهه گو کز پی تعجیل نیاید! 293
- نکتهها: 295
- 1- معجزه بینظیر! این خانه را صاحبی است! 295
- 2- سختترین مجازات با کمترین وسیله! 297
- 3- اهداف داستان فیل 298
- سوره قریش 299
- 4- یک رویداد مسلم تاریخی 299
- محتوی و فضیلت تلاوت سوره قریش 299
- پروردگار این خانه را باید عبادت کرد 301
- 1- نامهای این سوره و محل نزول آن 304
- معراج 304
- سوره اسراء 304
- 2- فضیلت این سوره 306
- 3- محتوای این سوره در یک نگاه کوتاه 306
- معراجگاه پیامبر صلی الله علیه و آله 308
- 1- معراج از نظر قرآن و حدیث 311
- مساله معراج 311
- آیا معراج جسمانی بوده یا روحانی؟ 314
- هدف معراج 315
- معراج و علوم روز 316
- دومین دیدار! 318
- 1- معراج یک واقعیت مسلم است 323
- نکتهها: 323
- 2- هدف معراج 324
- 4- معراج در روایات اسلامی 324
- 3- معراج و بهشت 324
- 5- گوشهای از گفتگوهای خداوند با پیامبرش صلی الله علیه و آله در شب معراج: 327
- قیام از امّ القری 331
- وحی و هدف نهایی از آن 333
- نامگذاری مکه بهام القری 334
- آغاز وحی 337
- شأن نزول: 338
- بخوان به نام پروردگارت 340
- نکتهها: 343
- 1- آغاز وحی همراه با آغاز یک حرکت علمی بود 343
- 2- ذکر خداوند در هر حال 345
- 3- پیامبر اسلام قبل از نبوت چه آئینی داشت؟ 346
- پاسخ به یک سؤال 347
- ابی لهب 348
- یک نکته ادبی 348
- سوره تبّت 348
- محتوی و فضیلت سوره تبت 349
- شأن نزول سوره 350
- بریده باد دست ابو لهب! 351
- باز هم نشانه دیگری از اعجاز قرآن 356
- نکتهها: 356
- پاسخ به یک سؤال 356
- همیشه نزدیکان بی بصر دورند! 357
- ایمان ابوطالب و جنجالی که در این زمینه برپا کردهاند! 359
- پیشگامان در اسلام 363
- اشاره 363
- 1- موقعیت پیشگامان 365
- 3- نخستین مسلمان چه کسی بود؟ 366
- 2- تابعین چه اشخاصی بودند؟ 366
- 4- آیا همه صحابه افراد صالحی بودند؟ 369
- محتوی و فضیلت سوره نصر 373
- فتح مکه بزرگترین پیروزی اسلام 373
- بخش چهارم: مدینه منوره 380
- اولین مسجد در مدینه 380
- شأن نزول: 383
- درس بزرگ 387
- نفی به تنهایی کافی نیست! 388
- اذان، شعار بزرگ اسلام 389
- اذان از طریق وحی به پیغمبر صلی الله علیه و آله رسید. 391
- نماز جمعه 392
- شأن نزول: 393
- بزرگترین اجتماع عبادی سیاسی هفته 394
- 1- نخستین نماز جمعه در اسلام 398
- نکتهها: 398
- 2- اهمیت نماز جمعه 399
- 3- فلسفه نماز عبادی سیاسی جمعه 400
- 4- آداب نماز جمعه و محتوای خطبهها 403
- 5- شرایط وجوب نماز جمعه 405
- مهاجرین و انصار 406
- تغییر قبله 415
- نکته: صحابه در میزان قرآن و تاریخ 415
- شأن نزول: 416
- به هر سو رو کنید، خدا آنجا است! 417
- اسرار تغییر قبله 418
- 2- تعبیر به وجهاللَّه 418
- 3- صحت نماز در هرجهت 418
- 1- فلسفه قبله 418
- نکتهها: 418
- ماجرای تغییر قبله 419
- نکتهها: 420
- امت وسط 421
- 1- اسرار تغییر قبله 422
- نکتهها: 422
- 2- امت اسلامی یک امت میانه 425
- 3- امتی که میتواند از هر نظر الگو باشد 426
- همه جا رو به سوی کعبه کنید 427
- 4- تفسیر جمله لنعلم 427
- 1- نظم آیات 429
- نکتهها 429
- 2- انتظار دردناک! 430
- 3 معنی شطر 430
- 5- آیا تغییر قبله به خاطر خشنودی پیامبر بود؟ 431
- 4- خطاب همگانی 431
- آنها به هیچ قیمت راضی نمیشوند 432
- 6- کعبه مرکز یک دایره بزرگ 432
- هر امتی قبلهای دارد 434
- نکتهها 436
- 1- آن روز که یاران مهدی علیه السلام جمع میشوند، 436
- تنها از خدا بترس 437
- 2- تفسیر جمله و لکل وجهة هو مولیها 437
- غزوه بدر نخستین درگیری مسلحانه اسلام و کفر 440
- درسهای آموزنده در میدان بدر 448
- آیا فرشتگان جنگیدند؟ 451
- فرار از جهاد ممنوع! 454
- شنوندگان ناشنوا! 462
- انفال 467
- شان نزول: 468
- انفال چیست؟ 469
- پنج صفت ویژه مؤمنان 473
- جنگ احد 478
- سرچشمه وقوع جنگ 481
- پیغمبر صلی الله علیه و آله با مسلمانان مشورت میکند 481
- گزارش به موقع عباس 481
- مسلمانان برای دفاع آماده میشوند 483
- جنگ شروع شد 484
- چه کسی با صدای بلند گفت محمد صلی الله علیه و آله کشته شد؟ 485
- نتایج جنگ احد 486
- شان نزول 487
- بررسی کوتاهی در علل شکست احد 490
- سخنان تو خالی 490
- میدان پرورش و تربیت 490
- فرد پرستی ممنوع 491
- شأن نزول: 491
- مجاهدان پیشین 493
- اخطارهای مکرر 495
- شکست پس از پیروزی 496
- گناه سرچشمه گناه دیگر است 498
- بهرهبرداری منافقان 499
- فرمان عفو عمومی 500
- با چه اشخاصی مشورت کنیم؟ 501
- وظیفه مشاور 501
- نتیجه توکل 502
- هرگونه خیانتی ممنوع 503
- آنها که در جهاد شرکت نکردند 504
- یک روش مؤثر تربیتی 506
- بررسی دیگری روی جنگ احد 506
- باید صفوف مشخص شود 508
- گفتههای بی اساس منافقان 509
- زندگان جاوید 510
- مرحله خطرناک جنگ 511
- غزوه حمراء الاسد 514
- تسلیت به پیامبر صلی الله علیه و آله 518
- سنگین بارها 519
- مسلمانان تصفیه میشوند 521
- پیامبر صلی الله علیه و آله را تنها نگذارید! 522
- شأن نزول: 523
- سرسختی منافقان داخلی 528
- پایان توطئه یهود بنینضیر در مدینه 531
- آزمایش بزرگ الهی در میدان احزاب 533
- منافقان و ضعیف الایمانها در صحنه احزاب 534
- غزوه بنی قریظه یک پیروزی بزرگ دیگر 545
- عمرة القضاء 547
- صلح حدیبیّه 548
- شأن نزول: 550
- صلح حدیبیّه و فتح خیبر 554
- محتوای سوره فتح 554
- فضیلت تلاوت سوره فتح 556
- فتح المبین! 557
- داستان صلح حدیبیه 558
- پیامدهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی صلح حدیبیه 559
- جنگ حنین 561
- انبوه جمعیت به تنهایی کاری نمیکند 562
- 1- غزوه عبرتانگیز حنین 564
- 2- چه کسانی فرار کردند؟ 566
- 3- ایمان و آرامش 567
- مباهله 569
- شأن نزول: 570
- 3- پاسخ به یک سؤال 572
- 4- نوههای دختری فرزندان ما هستند. 573
- 5- آیا مباهله یک حکم عمومی است؟ 575
- غدیر خم 576
- شان نزول 584
- آیه ولایت 584
- پاسخ به هشت ایراد مخالفان بر آیه ولایت 587
- شهادت احادیث و مفسران و مورخان 588
- یک سؤال لازم: 589
- روز اکمال دین کدام روز است؟ 591
- اعتدال در استفاده از گوشت 591
- 2- مباهَلَه سند زندهای برای عظمت اهل بیت: 593
- 1- دعوت به مباهله یک دلیل روشن بر حقانیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 593
- مباهله با مسیحیان نجران 593
- دوّم: مفهوم و فلسفه نسیء در جاهلیت 598
- چهارم: چگونه اعمال زشت در نظر زیبا جلوه میکند؟ 598
- اوّل: فلسفه ماههای حرام 598
- سوّم: وحدت کلمه در برابر دشمن 598
- آتش بس اجباری 599
- 2- اهداف جهاد در اسلام 600
- نکتهها 600
- 1- مسأله جهاد در اسلام 600
- 4- «ممنوعیت جهاد در ماههای حرام» 600
- 3- چرا فرمان جهاد در مدینه نازل شد؟ 600
- فرمان جنگ با ستمکاران 600
- 2- ماجرای غزوه بنی قریظه 602
- نکتهها: 602
- 3- پیامدهای غزوه بنی قریظه 602
- 4- تعبیرات پر معنی آیات 602
- 1- ریشه اصلی غزوه بنی قریظه 602
- 3- بسیار یاد خدا کنید 603
- 2- پیامبر صلی الله علیه و آله 603
- نکتهها: 605
- 1- نکات مهمی از جنگ احزاب 605
- شان نزول: 610
- نکتهها: 610
- 2- توطئههای امروز یهود 610
- 1- لشکرهای نامریی خدا! 610
- جنگ احزاب 610
- یک نکته ادبی 616
- پاسخ به یک سؤال 616
- تأثیر سریع تربیت الهی 617
- شاهدی بر بقای روح 618
- مرحله تصمیم نهایی 621
- شورای عمر 621
- اهمیت مشاوره در اسلام 622
- دستور به مشورت 622
- وسوسههای جاهلیت 624
- پیروزی از طریق ترس دشمن 626
از همه محکمتر در دین خدا، از همه پاکتر از گناهان، از همه لطیف تر در مقابل برادران دینی!» (1)
نقشههای مشرکان شکست میخورد
قالَ أَ تَعْبُدُونَ ما تَنْحِتُونَ (95) وَاللَّهُ خَلَقَکُمْ وَ ما تَعْمَلُونَ (96) قالُوا ابْنُوا لَهُ بُنْیاناً فَأَلْقُوهُ فِی الْجَحِیمِ (97) فَأَرادُوا بِهِ کَیْداً فَجَعَلْناهُمُ اْلأَسْفَلِینَ (98) وَقالَ إِنِّی ذاهِبٌ إِلی رَبِّی سَیَهْدِینِ (99) رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ (100) (2)
95- او (ابراهیم علیه السلام) گفت: آیا چیزی را میپرستید که با دست خود میتراشید؟
96- با اینکه خداوند هم شما را آفریده و هم بتهایی را که میسازید!
97- آنهاگفتند بنای مرتفعی برایاو بسازید، واورا درجهنمیازآتش بیفکنید!
98- آنها طرحی برای نابودی ابراهیم علیه السلام ریخته بودند ولی ما آنها را پست و مغلوب ساختیم.
99- (او از این مهلکه به سلامت بیرون آمد) و گفت: من به سوی پروردگارم میروم، او مرا هدایت خواهد کرد.
100- پروردگارا! به من از (فرزندان) صالح ببخش.
سرانجام بعد از ماجرای بتشکنی، ابراهیم علیه السلام را به همین اتهام به دادگاه کشاندند و او را مورد سؤال قرار داده و از او خواستند توضیح دهد که حادثه وحشتناک بت خانه به دست چه کسی انجام یافته است؟ قرآن شرح این ماجرا را در سوره انبیا بیان کرده و در آیات مورد بحث، تنها به یک فراز حساس آن قناعت میکند و آن آخرین سخن ابراهیم علیه السلام با آنان در زمینه باطل بودن بتپرستی است میگوید: «ابراهیم علیه السلام گفت آیا
1- 1. همان، ص 56، ح 26؛ بحارالأنوار، ج 67، ص 56؛ پایان تفسیر آیات مذکور، تفسیر نمونه، ج 19، ص 98.
2- 2. صافات.