حج وحرمین شریفین در تفسیر نمونه صفحه 357

در اینجا سؤالی مطرح است و آن اینکه با این پیشگویی قرآن مجید دیگر ممکن نبوده است ابو لهب و همسرش ایمان بیاورند و الا این خبر کذب و دروغ می‌شد.

این سؤال مانند سؤال معروفی است که در باره مساله علم خداوند در بحث جبر مطرح شده است و آن اینکه می‌دانیم خداوندی که از ازل عالم به همه چیز بوده، معصیت گنهکاران و اطاعت مطیعان را نیز می‌دانسته است، بنا بر این اگر گنهکار گناه نکند علم خدا جهل شود!

پاسخ این سؤال را دانشمندان و فلاسفه اسلامی از قدیم داده‌اند و آن اینکه خداوند می‌داند که هر کس با استفاده از اختیار و آزادی‌اش چه کاری را انجام می‌دهد، مثلا در آیات مورد بحث، خداوند از آغاز می‌دانسته است که ابو لهب و همسرش با میل و اراده خود هرگز ایمان نمی‌آورند نه از طریق اجبار و الزام و به تعبیر دیگر عنصر آزادی اراده و اختیار نیز جزو معلوم خداوند بوده است، او می‌دانسته است که بندگان با صفت اختیار و با اراده خویش چه عملی را انجام می‌دهند.

مسلما چنین علمی و خبر دادن از چنان آینده‌ای تأکیدی است بر مساله اختیار، نه دلیلی بر اجبار. (دقت کنید)

همیشه نزدیکان بی بصر دورند!

این سوره بار دیگر این حقیقت را تأکید می‌کند که خویشاوندی در صورتی که با پیوند مکتبی همراه نباشد کمترین ارزشی ندارد و مردان خدا در برابر منحرفان و جباران و گردنکشان هیچگونه انعطافی نشان نمی‌دادند هر چند نزدیکترین بستگان آنها بودند.

با اینکه ابو لهب عموی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بود و از نزدیکترین نزدیکانش محسوب می‌شد، وقتی خط مکتبی و اعتقادی و عملی خود را از او جدا کرد، همچون سایر منحرفان و گمراهان زیر شدیدترین رگبارهای توبیخ و سرزنش قرار گرفت. و به عکس افراد دور افتاده‌ای بودند که نه تنها از بستگان پیغمبر صلی الله علیه و آله محسوب نمی‌شدند، بلکه از نژاد او و اهل زبان او هم نبودند، ولی بر اثر پیوند فکری و اعتقادی و عملی آنقدر نزدیک