حج وحرمین شریفین در تفسیر نمونه صفحه 462

و هرگز به فزونی جمعیت خود مغرور نشوید؛ زیرا «جمعیت شما هر چند زیاد باشد، موجب بی نیازی شما نخواهد بود»؛ ... لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ .... «و خداوند با مؤمنان است»؛ ... وَ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ ....

ولی چیزی که این تفسیر را از نظر دور می‌سازد، این است که در آیات قبل و بعد همگی روی سخن با مؤمنان بوده و مفهوم آیات نشان می‌دهد که در میان آنها یک نوع پیوند معنوی وجود دارد. بنابر این در این میانه در یک آیه، تنها روی سخن به کفار باشد، بعید به نظر می‌رسد.

لذا گروهی از مفسران مخاطب را مؤمنان دانسته‌اند و بهترین راه تفسیر آیه طبق این نظر چنین است: بعد از جنگ بدر- چنانکه دیدیم- میان بعضی از مسلمانان تازه کار و ضعیف الایمان بر سر تقسیم غنایم جنگی گفتگو واقع و آیات نازل شد و آنها را توبیخ کرد و غنایم را دربست در اختیار پیامبر صلی الله علیه و آله گذارد و او هم به‌طور مساوی در میان مسلمانان تقسیم کرد. سپس برای تعلیم و تربیت مؤمنان، حوادث جنگ بدر را به یاد آنها آورد که چگونه خداوند آنها را در برابر یک گروه نیرومند پیروز کرد.

این آیه نیز همان مطلب را دنبال می‌کند که اگر شما مسلمانان، از خداوند تقاضای فتح و پیروزی کردید، خداوند دعای شما را مستجاب کرد و پیروز شدید. اگر از اعتراض و گفتگو در برابر پیامبر صلی الله علیه و آله خودداری کنید، به سود شماست. اگر به همان روش اعتراض آمیز خود باز گردید، ما هم باز می‌گردیم و شما را در چنگال دشمن تنها رها می‌سازیم.

جمعیت شما هر چند زیاد هم باشند، بدون یاری خدا کاری از پیش نخواهند برد. خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش می‌باشد.

از آنجا که مخصوصا آیات آینده نیز مسلمانان را در پاره‌ای از مخالفت‌ها مورد ملامت قرار می‌دهد و در آیات گذشته نیز همین معنا را خواندیم و نیز از آنجا که پیوند میان این آیات یک پیوند معنوی آشکار است، تفسیر دوم قوی‌تر به نظر می‌رسد.

و خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش می‌باشد. (1)

شنوندگان ناشنوا!

1- 1- تفسیر نمونه، ج 7، ص 120.