گلواژه‌های حج و عمره صفحه 277

حرف «ذ»

ذبحِ عظیم‌

(1) حضرت ابراهیم علیه السلام در خواب دید باید فرزندش اسماعیل (2) را قربانی نماید، خداوند متعال در قرآن مجیددر سوره صافات فرموده است، «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» (3)

به راستی این همان آزمایش آشکار بود.

لذا موضوع را با اسماعیل در میان گذاشت و فرمود: ای پسرکم من در خواب دیدم که تو را ذبح می‌کنم، بنگر رأی تو چیست؟ گفت: پدر! آنچه را فرمانت داده‌اند عمل کن که اگر خدا خواهد مرا از صابرین خواهی یافت، و چون تسلیم شدند و او را به پیشانی در انداخت، وی را ندا دادیم که «قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیا إِنَّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ» (4)

، ای ابراهیم! رؤیای خویش را حقیقت بخشیدی و ما نیکوکاران را چنین پاداش دهیم، که این امتحانی آشکار بود و او را در ازای ذبیحه ای بزرگ باز رهانیدیم.

«ذبح عظیم» از منظر مفسرین

مفسران شیعه و اهل سنت در اینجا گفته‌اند: مراد از ذبح عظیم «قوچ» است و به گفته مرحوم علامه طباطبایی چون این ذبح به امر الهی است و به خداوند نسبت داده می شود، لذا عظیم نامیده شده و گرنه خود ذبح فی نفسه عظیم نبوده است.

بعضی از مفسران شیعه از جمله ملا محسن فیض کاشانی در تفسیر صافی، سیدهاشم بحرانی در تفسیر برهان، حویزی در تفسیر نورالثقلین و مرحوم مجلسی در بحارالانوار (5)، طبق حدیثی که در عیون اخبار الرضا از امام رضا علیه السلام روایت شده است، نقل کرده‌اند که در اینجا مراد از «ذبح عظیم»

1- «ذبح عظیم» لغتاً یعنی ذبیح یا مذبوح بزرگ و بزرگوار. این ترکیب وصفی یک بار در قرآن مجید به کار رفته است: «وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ»، به عوض او ذبح عظیمی را پذیرفتیم.

2- به قول مفسران اهل سنت «اسحاق» را قربانی کند.

3- سوره صافات، آیه 107.

4- همان، آیه 105.

5- بحار، ج 44، ص 225 و 226.