عبادت روح زندگی صفحه 43

عرفان از دیدگاه شیخ بهایی رحمه الله

عرفان از دیدگاه شیخ بهایی، از معرفت و اطّلاع از صفات الهی (اعم از صفات ثبوتیه و صفات سلبیه) به قدر توانایی درک بشری است؛ ولی معرفت و اطّلاع از چگونگی ذات پروردگار حکیم، از مسائلی است که حتّی فرشتگان مقرّب و پیامبران بزرگ نیز، اطّلاع کامل از آن ندارند.

سیّد البشر پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله فرمود:

ما عرفناک حق معرفتک؛ ما تو را آن گونه که شایسته توست، نشناختیم.

حضرت در رهنمود آسمانی دیگر فرمود:

إنّ اللَّه احتجب عن العقول کما احتجب عن الأبصار، وإنّ الملأ الأعلی یطلبونه کما تطلبونه أنتم؛(1) خدا از عقول ما دور است؛ هم چنان که از محدوده حواس ما به دور است؛ حتی فرشتگان مقرّب درصدد شناسایی خدایند؛ هم چنان که شما در پی آن هستید.

بدیهی است که ما از راه اثر، پی به مؤثّر؛ و از راه نظر به مخلوق، پی به وجود خالق می بریم؛ ولی علم و معرفت به چگونگی ذات آن بزرگ، مسئله دیگر است. ذات الهی بالاتر از این است که اسیر افکار و اوهام ما گشته و در حیطه تیر رس «عقول» و ادراکات ما قرار گیرد. به فرموده امام باقرعلیه السلام:

آنچه از ذات خدا در ذهن خود تصور می کنیم و آنچه از تصوّر ما در ذهن ما پدید می آید، «ساختن» ذهن ماست و هرگز با واقعیت بیرون، شباهت چندانی ندارد.