عبادت روح زندگی صفحه 45

یعنی نشانه های وجود او نیست؛ وأمّا الذات من حیث هی، فلا تتجلّی فی مرآه من المرایا، ولا یشاهدها سالک من أهل اللَّه، ولا مشاهد من أصحاب القلوب والأولیاء، فهی غیب.(1)

مراد از سخن امام صادق علیه السلام که فرمود: «ما رأیت شیئاً إلّا ورأیت اللَّه فیه»، جز دیدن اسمای الهی نیست و از راه معارف نفسانی آدمی فقط به مشاهده حقیقت نفس خویش می رسد. «شهودنا للحقّ شهود أنفسها … فلایدرک الحقّ إدراک نفسه»،(2) و انسان کامل که مرآت شهود حق است، جز ذات خویش را مشاهده نمی کند، (فالأنسان الکامل کما انه مرآه شهود الحق، ذات مرآه شهود الأشیاء کلها).(3)

2. تفکّر

عبادت همراه با اندیشه و تفکّر درباره معبود، ارزشمند است و آن که عبادت می کند، باید درباره آنچه که به وسیله آن، به خدا تقرب می جوید و وظایفی که انجام می دهد، اندیشه کند؛ که مثلاً هنگام نماز در برابر چه عظمتی ایستاده و چگونه ایستاده و کجا ایستاده و چه می گوید؟ چنین عبادتی با آن عبادت به دور از تفکر، یکسان نیست.

3. اخلاص

3. اخلاص

اخلاص چیست؟ اخلاص همان حضور خدا در دل، و بیگانگی از غیر به هنگام انجام اعمال و افعال است؛ به این معنا که، عمل خود را به خدا تقدیم بدارد و برای خدا انجام دهد و باید بداند اگر عمل خود را برای غیر خدا انجام دهد (با انگیزه

1- 98. تعلیقات علی شرح فصوص الحکم، ص 61.
2- 99. همان، ص 65.
3- 100. همان، ص 70.