عبادت روح زندگی صفحه 57

حضرت در رهنمود دیگری می فرماید:

زین العباده الخشوع؛(1) زینت عبادت، خشوع است.

الخشوع: التذلّل؛(2) خشوع را، تسلیم بودن دل، و خضوع بدنی معنا کرده اند.

«وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَهٌ» (3) أی: خاضعه ذلیله.(4) غالباً خشوع و خضوع در جایگاه یکدیگر به کار می روند.

خشیت و اخلاص در عبادت

امام صادق علیه السلام در تبیین آیه «خَلَقَ المَوْتَ وَالْحَیاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» (5) فرمودند علیهم السلام مرگ و زندگی، هر دو وسیله آزمایشند؛ تا روشن شود کدام یک از شما در انجام اعمال، بهتر از دیگران هستید.

سخن از کمّیت نیست. (سخن این نیست که معلوم شود چه کسی بیش از دیگران عبادت کرده است)؛ بلکه منظور آن است، که عمل چه کسی دارای خشیت و فروتنی بیشتری است.

قال لیس. یعنی: أکثرکم عملاً، ولکن أصوبکم عملاً؛ وإنّما الإصابه خشیه اللَّه والنیّه أفضل من العمل.(6)

بنابراین، آفرینش و مرگ و زندگی برای آن است که روشن شود، چه کسی از دیگری عملش بهتر(7) و دارای خشوع بیشتری است.

عبادت را باید با جان و دل انجام داد و با حالت روحی خاص بدان روی آورد؛ حالتی که آیه «إِلّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» (8) بیان می کند.

1- 131. غرر الحکم، ج 4، ص 109.
2- 132. مجمع البحرین، ماده «خشع».
3- 133. سوره غاشیه، آیه 2.
4- 134. مجمع الفروق اللغویه، ص 214.
5- 136. سوره ملک، آیه 2.
6- 137. اصول کافی، ج 2، باب الاخلاص، ح 4.
7- 138. المحجّه البیضاء، ج 8، ص 110.
8- 139. سوره شعراء، آیه 89.