احکام مقدمات نماز صفحه 83

2 - شخص محتضر، اگر امکان داشته باشد، به روشی که گفته شد روبه‌قبله گذاشته می‌شود. در هنگام نماز بر میّت، جنازه باید طوری قرار گیرد،که سر او به سمت راست نمازگزار باشد. امّا در قبر، میّت به پهلوی راستش‌گذاشته می‌شود به گونه‌ای که رویش به طرف قبله باشد.

3 - در هنگام ذبح حیوان، باید جلو بدن حیوان روبه قبله قرار گیرد و ازباب احتیاط گفته‌اند خود ذابح هم روبه قبله باشد.

4 - مستحب است در هنگام قرائت دعا و قرآن و ذکر و در هنگام مرافعه‌و قضاوت و در سجده شکر و سجده تلاوت آیات سجده قرآن، روبه قبله‌کند امّا در هنگام جماع و نزدیکی با زن و پوشیدن شلوار، روبه قبله کردن‌کراهت دارد.

5 - وجوب روبه قبله کردن در هنگام اضطرار مانند نماز خوف ساقطمی‌شود، و همچنین در هنگامیکه انسان مجبور شود در حالت سواره نمازبخواند، و همچنین در ذبح حیوان چموش و یا ساقط شده در چاه.

6 - کسی که عمداً روبه قبله نماز نخواند، باید نمازش را اعاده نماید، امّاکسی که تعمّد نداشته امّا جهت قبله را نمی‌دانسته و وقت نماز هم تنگ‌شده باشد، یا قبله را فراموش کرده باشد، یا اینکه قبله را جستجو کرده امّااشتباه کرده و اندکی از قبله منحرف شده مانند اینکه بین مشرق و مغرب‌نماز خوانده برای کسی که قبله او به طرف جنوب یا شمال قرار داشته‌است(199)، در این صورت نماز او صحیح بوده و اعاده ندارد، امّا اگر پشت به‌قبله نماز خوانده یا برای کسی که قبله او سمت جنوب است، به سوی‌مشرق یا مغرب نماز خوانده است، اگر وقت باقی باشد باید نماز را اعاده‌کند و اگر وقت فوت شده است، اعاده ندارد.

7 - کسی که درباره قبله تفحّص و جستجو کرده امّا اشتباه نموده و پشت‌به قبله یا کاملاً به سمت راست یا چپ قبله نماز گزارده باشد، پس اگر دروقت، قبله را تشخیص داد، نمازش را اعاده کند و گرنه نمازش صحیح‌است، امّا احتیاط اقتضا می‌کند که در هر دو صورت اعاده کند. شخص‌جاهل و فراموشکار و غافل نیز همین حکم را دارد، اگرچه احتیاط به اعاده‌در وقت، در این جا مؤکّدتر است و این احتیاط در مورد جاهل به حکم‌نباید ترک شود.

8 - اگر در اثنای نماز معلوم شد که از قبله انحراف دارد، پس اگرانحراف، اندک باشد، باید راست به قبله بایستد و نمازش را ادامه بدهد، امّااگر انحراف به راست یا چپ یا پشت به قبله است، باید نماز را از نو بجابیاورد.

حدیث شریف

1 - محمّد بن مسلم روایت می‌کند که: امام باقرعلیه السلام را دیدم که در یک‌پوشش واحد که فراخ هم نبود و ان را به گردن خود گره زده بود، نمازمی‌گزارد. گفتم: نظر شما چیست درباره کسی که در یک پیراهن نمازمی‌گزارد؟ فرمود:

»إن کان کثیفاً فلا بأس به، والمرأة تصلّی فی الدرع والمقنعة إذا کان الدرع‌کثیفاً یعنی إذا کان ستیراً«(200).