مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 129

می کنم تا از ذات پاکش استمداد جُسته باشم.(1)

امام صادق(ع)در تفسیر «بسم الله» فرمودند: « «باء»، بها و روشنی خدا، «سین»، سنا و رفعت خداست و «میم»، مجد و بزرگواری خداست و «اللَّه»، معبود هر چیزی است».(2)

الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«رحمان» و «رحیم»، دو صفت هستند که از ماده رحمت انشقاق یافته اند. کلمه «رحمان»، صیغه مبالغه است که بر کثرت و عمومیّت رحمت خدا دلالت می کند. کلمه «رحیم»، بر وزن فعیل، صفت مشبهه است که ثبات، بقا و دوام را می رساند. این ویژه بندگان مطیع، صالح و مؤمنان فرمانبردار است که به واسطه ایمان و عمل صالح خویش، شایستگی دریافت رحمت و احسان خاص الهی را یافته اند.

به عبارت دیگر: «رحمان»، گویای آن است که رحمت حق همه جا گسترش پیدا کرده و همه چیز را فرا گرفته است. اصولاً هر چیزی، بودنش مساوی با رحمت حق است؛ چون وجود و هستی عین رحمت است؛ چنانکه در سوره اعراف آیه 56 آمده است: «و رَحمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیءٍ»؛ رحمت من همه چیز را فرا گرفته است. در دعای کمیل می خوانیم: «و بِرَحمَتِکَ الّتی وَسِعَت کُلَّ شَیء»؛ و [قسم] به رحمت تو که همه اشیا را در برگرفته است.

ویژگی این گونه رحمت حق این است که استثنا ندارد؛ یعنی اینگونه نیست که شامل انسانها باشد و غیر انسانها را شامل نشود و یا در انسانها، تنها انسانهای مؤمن را فرا گیرد؛ خیر! سراسر گیتی مشمول رحمانیت حق است و یا عین آن است؛ یعنی آنچه در عالم هستی هست، رحمت حق است.

اما «رحیم» نوعی از رحمت است که جاودانگی دارد و تنها شامل آن بندگانی است