مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 131

ولی «مدح» معنایش هر گونه ستایش است، خواه در برابر یک امر اختیاری باشد یا غیر اختیاری. برای مثال، تعریفی را که از یک گوهر گرانبها می کنیم، عرب آن را مدح مینامد. به تعبیر دیگر، مفهوم مدح، عام است؛ در حالی که مفهوم حمد خاص می باشد.

مفهوم»شکر» از همه اینها محدودتر است. شکر و سپاس، تنها در برابر نعمتهائی است که از دیگری با میل و اراده او به ما رسیده است.

[بدین روی]، اگر به این نکته توجه کنیم که الف و لام «الحمد» به اصطلاح الف و لام جنس است و در اینجا معنی عمومیت را می بخشد، چنین نتیجه میگیریم که هرگونه حمد و ستایش، مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است؛ حتی هر انسانی که سرچشمه خیر و برکتی است و هر پیامبر و رهبر الهی که نور هدایت در دلها میپاشد، هر معلمی که تعلیم میدهد، هر شخص سخاوتمندی که بخشش میکند و هر طبیبی که مرهمی بر زخم جانکاهی می نهد، ستایش آنها از ستایش خدا سرچشمه می گیرد؛ چرا که همه این مواهب، در اصل از ناحیه ذات پاک او است، و به تعبیر دیگر، حمد اینها، حمد خدا و ستایش اینها، ستایشی برای او است.(1)

رَبِّ الْعَالَمِین

معانی بسیاری برای «رب» آمده است که عبارتند از:

1. بزرگ و مورد اطاعت و احترام؛

2. مالک؛ چنانکه پیامبر؟ص؟ به فردی فرمود: «أرَبّ غَنَم أمْ ربُّ إبل؟»؛ تو مالک گوسفندی یا شتر؟؛

3. صاحب اختیار؛