مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 132

4. پرورش دهنده؛

5. اصلاحگر.

ولی در اصل، «ربّ» به معنای پروردگار(1) و مالک و صاحب چیزی است که به تربیت و اصلاح آن میپردازد. این کلمه، به طور مطلق تنها به خدا گفته می شود و اگر به غیر خدا اطلاق گردد، حتماً به صورت اضافه است؛ مثلاً می گوییم «رب الدار؛ صاحب خانه»، «رب السفینه؛ صاحب کشتی». (2)

عالمین: جمع عالم به فتح لام است که اشاره به تمام مخلوقات جهان هستی دارد. بنابراین، معنای آیه شریفه چنین میشود: حقیقت حمد، به تمام انواع آن، مختص به پروردگار جهانیان است.(3)

الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

معنای این کلمه پیش از این بیان شد. فقط در چرایی تکرار این دو صفت و آوردن «رحمان و رحیم» بعد از «رَبِّ الْعَالَمِین»، باید گفت که شاید این تکرار، اشاره به این نکته است که خداوند متعال در عین قدرتِ رب العالمینی خود، نسبت به بندگان خویش با مهربانی و لطف رفتار می نماید، این بنده نوازی و لطف خدا، بندگانش را شیفته او می سازد که با یک دنیا علاقه بگویند: «الرَّحْمَٰنُ الرَّحِیمِ».(4)

ضمن اینکه مؤمنان نیز باید تلاش کنند خود را متخلّق و آراسته به این دو صفت زیبا نمایند و در هیچ حالی از رحمت الهی مأیوس نگردند که: «یا عبادِیَ الّذینَ أَسرَفواُ علی أَنفُسِهِم لاتَنقَطوُا مِن رَحمَتِ الله إِن اللهَ یَغفِرُالذُنوبَ جَمیعاً»؛(5) ای کسانی که از حریم بندگی سرباز زده اید، از رحمت خدا مأیوس نشوید، خداوند همه گناهان را می آمرزد.

1- ر.ک. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه
2- مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 1، ص 30
3- ر.ک. طباطبائی، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج 1، ص 14 ؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 1، ص 27
4- ر.ک. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 1، ص 38.
5- زمر: 53