مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 175

دو. نماز و جامعه

اشاره

بر خلاف تصور برخی که نماز را امری فردی تلقی میکنند، این آموزه الهی برکات اجتماعی گسترده ای دارد که مورد غفلت است. در ادامه ابعاد این اثر را پی میگیرد.

الف) کاهش جرائم و تقویت کنترل اجتماعی

اشاره

جرم و کجروی به معنای شکستن ضوابط و مقررات اجتماعی است.(1) "کنترل اجتماعی" به مجموعه شیوه ها، تدابیر و وسائلی اطلاق میشود که یک جامعه یا یک گروه با استفاده از آن اعضای خود را به رعایت قواعد، هنجارها و آداب و شعائر پذیرفته شده خود وا می دارد.(2) تدابیر مورد نظر در "کنترل اجتماعی" در قالب عوامل مادی و محسوس و یا نمادین و نامحسوس در اختیار جامعه قرار میگیرد، تا برای هم نوایی افراد جامعه با اصول و مقررات اجتماعی، مورد استفاده قرار بگیرد.(3)

یکی از اساسیترین آثار اجتماعی نماز که در آیات و روایات مورد تأکید قرار گرفته، کاهش جرائم و ایجاد مکانیسم کنترلی است. در آیه 45 سوره مبارکه عنکبوت، این امر به صراحت بیان شده است که نماز، افراد جامعه را از فحشا و منکرات باز میدارد.(4) در سوره هود به شیوه دیگری، نقش کنترلی نماز به تصویر کشیده شده است. در این آیه، نماز از حسنات حساب شده و نقش آن از بین بردن سیئات ذکر شده است: "أَقِمِ الصَّلاهَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إن الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرینَ"؛(5) در دو طرف روز و اوایل شب، نماز را برپا دارید. به درستیکه حسنات، سیئات و بدرفتاریها را از بین می برد و این پندی است برای پندگیرندگان.

1- حمید عضدانلو، آشنایی با مفاهیم جامع شناسی، ص63
2- آلن بیرو، فرهنگ علوم اجتماعی، ص 348
3- هدایت الله ستوده، آسیب شناسی اجتماعی، ص 133 -134
4- "اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَلاهَ إِنَ الصَلاهَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَهِ أَکْبرَوَ اللَهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ"؛ آنچه را از کتاب آسمانی به تو وحی شده تلاوت کن، و نماز را برپا دار،که نماز انسان را از زشتی ها و گناه بازمی دارد، و یاد خدا بزرگ تر است؛ و خداوند می داند شا چه کارهایی انجام می دهید! (عنکبوت: 45
5- هود: 45