مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 190

از دستوراتی است که هنگام قحطی باید به آن عمل کرد. این عبادت دسته جمعی، یک اعلام عمومی عجز و فقر در مقابل خدای متعال است که سبب جلب برکات الهی به سمت جامعه می شود. تأثیر نماز در نزول رحمت و نزول باران و متعاقباً، فراوانی مواهب طبیعی و محصولات کشاورزی و باغات، بارها در تاریخ تمدن اسلامی به اثبات رسیده است. بارزترین نمونه آن، نماز استسقای ائمه؟عهم؟ و بزرگان است که یکی از نمونه های معاصر آن، نماز باران آیتالله خوانساری(ره) در سال 1330 است.(1)

د) تحکیم برابری و رفع اختلاف طبقاتی

اشاره

از سوی دیگر، سبک حضور مسلمانان در مراسم و برنامههای عبادی نیز در کاهش اختلافات و یا حتی جابه جایی در پرستیژ اجتماعی کمک میکند. در میان نمازگزاران و مؤمنان، ثروت مادی مزیت نیست؛ بلکه تقوا داشتن مزیت است. افراد بر اساس مکنت و دارایی مالی احترام نمیشوند، بلکه بر اساس درجات ایمان و منزلت معنوی احترام می شوند. این مسأله، مصداق عینی جابه جایی در موقعیت و جایگاه اجتماعی در نظام اجتماعی دینی، به حساب میرود. در هر صورت، حضور همرنگ و همسان مسلمانان در صفهای نماز - که در آن همه بدون در نظرداشت هیچ امتیازی - با هر ملیّتی و جایگاهی به یک قبله درکنار هم قرار میگیرند. این نمایش عظیم برابری و برادری، موقعیتی است که به برکت نماز حاصل میشود. این انس و الفت و مهر و محبّتی که به واسطه اجتماع، به هنگام عبادت در مردم پدید می آید، بهترین وسیله برای رفع کدورت و اختلافات است.

نقش فراگیر

در این دو فصل آثار نماز را در بخشهای مختلف بررسی کردیم. بدین ترتیب روشن شد که این عبادت خاص، دامنه تأثیرش چنان گسترده است که تمام ساحتهای فردی و اجتماعی را در بر میگیرد. در هر بخش، شواهدی از آیات و روایات مناسب همان ساحت خاص بیان شد. در کنار این تحلیل بخشی و ساحتی، برخی روایات،