مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 249

دو. آیین بودا

اشاره

آیین بودا، حدود 2500 سال پیش، بر اساس تعالیم شاهزادهای متعلق به هند شمالی (نپال امروزی) به نام سیدّارته گُتَمه(1) شکل گرفت. سیدارته، در جوانی در جستوجوی حقیقت زندگی، قصر پدر را ترک گفت و به گروهی مرتاض پیوست. چند سال گذشت و گُتمه که از ریاضت با مرتاضان طرفی نبسته بود، خود به مراقبه(2) نشست و سرانجام راهی به رهایی از چرخه تناسخ یافت. راه او متعادلتر از ریاضت شدید بود؛ لذا راه خود را شریف نامید. سیدارته همزمان با کشف این راه، به بیداری درون، روشن شدگی(3) و نیروانه(4) رسید، و از این رو، ملقب به « بودا(5)» شد. بودا به معنای کسی است که به «بیداری» درونی رسیده است.

در زمان بودا، دغدغه اصلی فلسفه هندو، گرفتاری موجودات در چرخه هستی یا سنساره (=تناسخ) بود که به معنای زاد و مرگهای مکرر موجودات، در درون این چرخه بیپایان است. پس بودا این گرفتاری را رنج نامید و در پی یافتن راهی به رهایی از رنج تلاش کرد. او پاسخ را در چهار حقیقت که هسته اصلی تعالیم او را تشکیل میدهد، توضیح داد و وصول به مرحلهای عرفانی به نام نیروانه را پایان سنساره دانست. طبق نظر بودا، زندگی پاینده نیست. بیذاتی و رنج، ویژگی جدایی ناپذیر آن است. ادراک این سه ویژگی عالم هستی، آغاز راه بودایی است. ویژگی رنجآمیز هستی، مشروط به آز و نادانی است و تنها با خروج از سنساره می توان از آن دو رهایی یافت.(6)

حقیقت رنج، حقیقت ریشه رنج، حقیقت پایانپذیری رنج و حقیقت راهی که به توقف رنج می انجامد، چهار حقیقت شریف آیین بودا را تشکیل می دهند؛ اما حقیقت راهی که به توقف رنج منتهی می شود، خود راهی است که هشت قسمت

1- Siddhartha Gautama
2- meditation)jhana(
3- enlightenment )bodhi(
4- nibbana
5- Buddha
6- Schumacher, 1994:53