مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 47

مرتبه دوم، تصفیه عمل است از حصول [و به دست آوردن] مقصودهای دنیوی، گرچه داعی آن باشد [و بخواهد] که خدای تعالی به واسطه این عمل [به او] عنایت کند؛ مثل خواندن نماز شب برای توسعه روزی.

مرتبه سوّم، تصفیه آن است از رسیدن به جنّات جسمانیّه و حور و قصور و امثال آن از لذات جسمانیّه.

مرتبه چهارم، آن است که عمل را تصفیه کند از خوف عقاب و عذابهای جسمانی موعود.

مرتبه پنجم، تصفیه عمل است از رسیدن به سعادات عقلیّه و لذّات روحانیّه دائمه؟عهم؟ ازلیّه ابدیّه و منسلک شدن در سلک کروبیّین و منخرط شدن در جرگه عقول قادسه و ملائکه مقرّبین. (1)

از طرفی، درجه دیگر اخلاص، تصفیه عمل است از زیاد دیدن عمل، خوشنودی، اعتماد و دلبستگی به آن. این نیز از مهمّات سلوک سالک است که او را از قافله سالکان الی اللَّه بازدارد و به سجن مظلم طبیعت محبوس کند.

ب) تفهّم نماز

تفهّم یعنی فهم معانی اقوال و افعال نماز. این ادب غیر از حضور قلب است؛ زیرا چه بسا قلب نمازگزار در نماز حاضر باشد، ولی معنای کلمات و افعال نماز را درک نکند و به همین اندازه، از درک نماز محروم بماند. از سوی دیگر، کسانی که به مقام تفهّم می رسند نیز در یک رتبه نیستند و افراد، به تفاوت استعداد خود، معانی نماز را می فهمند.

پیامبر(ص) در تبیین ضرورت تفهم در نماز به «اباذر» می فرمایند: "دو رکعت نماز همراه با تفکر و حضور قلب، ارزشمندتر از یک شب زنده داری با دل سرگردان و