مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 63

می شود، مثل آنکه گوش انسان در حال عبادت چیزی را بشنود و خاطر به آن متعلق شده، مبدأ تخیّلات و تفکّرات باطنیّه گردد و واهمه و متصرّفه در آن تصرف نموده، از شاخه ای به شاخه ای پرواز کند، یا چشم انسان چیزی ببیند و منشأ تشتت خاطر و تصرّف متصرّفه گردد و یا سایر حواس انسان، چیزی را درک کند و از آن انتقالات خیالیّه حاصل شود.(1)

راه درمان

کسانی که اراده ای قوی و همتی عالی دارند، در برابر هجوم افکار پراکنده می ایستند و دل به آنها نمی سپرند. ولی بیشتر مردم چنین نیستند و نمی توانند نیروی خیال را متمرکز کنند. آنها برای مقابله با هجوم افکار، باید اسباب و عوامل آن را از بین ببرند و آنچه فکر را مشغول می کند، از برابر چشم دور کنند و مکان مناسب و خلوتی بیابند که در وقت نماز خواندن، افراد و اشیا در نظر آنها نباشد و صداهای پراکنده به گوششان نرسد. به همین دلیل است که بعضی در اتاق های کوچک و تاریک و مصلّای مخصوص نماز می خوانند و گروهی هنگام نماز خواندن، چشمها را می بندند. البته بهتر است به محل سجده نگاه شود، ولی اگر دیدن موجب پراکندگی افکار است، این مستحب را ترک کند تا به حضور قلب که مهمتر است، برسد.

اگر منظره های مشغول کننده و صداهای متفرقه را از خود دور کند، به عظمت خدا بیندیشد و محضر او را بزرگ شمارد، امید است به حضور قلب دست یابد. چنانکه روایت شده: پیامبراکرم(ص) لباس نقش داری را که برای او آورده بودند، پوشید و با آن نماز خواند. سپس آن را بیرون آورد و فرمود: «این لباس را ببرید که مبادا مرا در نماز مشغول کند و لباس بینقشی برایم بیاورید».(2)

ب) عوامل داخلی

اشاره

امام خمینی (ره)فرموده است: گاهی تشتت خاطر و مانع از حضور قلب، از امور باطنه