مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 70

باز می دارد.

2. گاه می شود که انسان، مقیّد و مشغول به تصحیح أدای حروف از مخرج آن یا أدای واژگان به لحن عربی است و تا انتهای نماز، در همین اندیشه است.

3. زمانی مواظب این است که صورت افعال و اعمال نماز را صحیح به جا آورد.

4. گاهی فکر او متوجه معنای یکی از اعمال یا اذکار نماز میشود؛ مثل اینکه در معنای تکبیر، قیام، رکوع به فکر فرو میرود و ممکن است اشتغال به این فکر، تا پایان نماز برایش باقی بماند.

5. بهترین و کاملترین نوع حضور قلب این است که قلب نمازگزار، هنگام انجام هر عملی از اعمال نماز یا گفتن هر قولی، متوجه همان عمل و قول باشد و مراعات حضور پروردگارش را بنماید. متوجه باشد که این اعمال را در حضور او أدا می کند و تأمّل و تفکّر درباره جزئی از نماز، او را از توجه به آن جزء - که مشغول انجام آن است - باز ندارد. هنگام انجام هر عمل یا أدای هر ذکری، به فکر آن عمل یا ذکر باشد و بداند در آن لحظه، انجام آن جزء از نماز و أدای آن ذکر از او خواسته شده و از خدا بخواهد او را کمک کند تا آن جزء را همانگونه که از او خواسته، انجام دهد.

این شکلِ کاملِ حالت دوّم از آداب ششگانه نماز، یعنی تفهّم و دریافتن معانی نماز است؛ زیرا فهمیدن معنای اقوال و افعالی که انسان در نماز به جا می آورد، عبارت از حضور قلب در آن اقوال و افعال است و کسی که در ابتدای راه است، سزاوار است نخست معنای هر فعل و قولی را اجمالاً در نظر آورد و پس از آن شروع به انجام آن کند، در حالی که فکرش متوجه حقیقت آن عمل یا آن قول است. سپس به ملاحظه معنای جزء بعدی بپردازد و بعد وارد آن جز شود، همین گونه تا آخر نماز.(1)

ج) پرهیز از حرکتهای اضافی

حرکتهای اضافی در نماز با حضور در محضر ربّ العالمین منافات دارد. در حدیثی از امیرمؤمنان(ع)آمده است: "مرد نباید هنگام نماز، با ریشش یا هر چیزی که او را از نماز