مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 80

سجاد(ع)آمد و از حقی که در آیه «وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ. لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ» گفته شده، پرسید. حضرت(ع)فرمودند: "این حقّ معلوم، یک حقّ استحبابی است که انسان شخصاً از مال خود جدا می کند و این حق، زکات و صدقه واجب نیست".

آن مرد سؤال کرد: پس این چگونه حقی است که از زکات و صدقات محسوب نمی شود؟ حضرت(ع)فرمودند: "یک اقدام افتخاری است که انسان به میزان ثروت و قدرت مالی اش، متعهد می شود". آن مرد پرسید: مصرف این حق، در چه راهی است؟ حضرت (ع)جواب دادند: "صله رحم، پذیرائی از مهمان ناخوانده، برداشتن بار تاوان و غرامت از دوش مردم ناتوان، رسیدگی به حال برادران دینی و رفع گرفتاری ها و پیش آمده ای ناگوار". آن مرد گفت: خدا خوب می دانست که مقام رسالت را در کدام خانواده قرار دهد!190(1)

به تعبیر ساده، یکی از فاکتورهای سبک زندگی نمازگزاران حقیقی این است که اینان، کسانی هستند که با سوز مردم سوز دارند و با تب مردم تب! اینان دردهای اجتماعی را متوجه اند. مرفه بیدرد نیستند و از مردم آنچه دارند، دریغ نمی کنند.

نکته

«لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»؛ تفاوت میان"سائل" و "محروم" این است که سائل کسی است که حاجت خود را می گوید و تقاضا می کند و محروم، کسی است که شرم و حیاء مانع تقاضای اوست و روی پرسش ندارد. بدین روی، اگر کسی به چنین وضعیتی دچار گشت و کارش به جایی رسیده است که:

دست بیچاره چون به جان نرسدچاره جز پیرهن دریدن نبود(2)

اگر انسان در مقابل تقاضا و درخواست چنین افرادی بی توجه باشد، مصداق این فرمایش امام صادق(ع)خواهد شد که فرمودند: "نماز کسانی که نسبت به آوارگان