- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- اشاره 10
- آغاز پیدایش علم طب 10
- نظر مؤلف 11
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- اشاره 12
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- دانشگاه جندی شاپور 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- طب در صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- از شهرت تا واقعیت 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- اشاره 43
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- تخصص در طب 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- زنان و دانش پزشکی 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- اشاره 57
- بیمارستان ها 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- طب از دیدگاه شرع 73
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- طب یا تجارت 75
- رسالت پزشکی 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- اقدام به درمان 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- درمان ستمگران 90
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- اشاره 92
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 3. جلب اعتماد 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- دارو و درمان 100
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- بُردن دارو در سفر 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- انجام دقیق معاینات 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- بیمارستان های نمونه 113
- سرآغاز 113
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- اشاره 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- پرستار در بیمارستان 124
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- اشاره 128
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- نگاه کردن به خنثی 137
- تشریح جسد 137
- عیادت بیمار 140
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- عیادت پس از سه روز 145
- سه بار عیادت 145
- زمان عیادت 145
- عیادت مرد از زن 148
- عیادت از بنی هاشم 148
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- دعای فقرا به بیمار 158
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- محورهای بحث 165
- نظافت عمومی 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- اشاره 171
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 6. موجب رویش مو است 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- کمترین مسواک 191
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- مسواک های مختلف 196
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال پس از غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- فواید خلال 200
- مشکلات ترک خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- محافظت از لثه 205
- خلال برای مهمان 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
پیش سخن
بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله ربّ العالمین، والصلاه والسلام علی خیر خلقه اجمعین، محمد وآله الطیبین الطاهرین، واللعنه علی اعدائهم اجمعین عن الاولین والاخرین الی قیام یوم الدین.
نگارش موضوعاتی همچون آداب و دستورات پزشکی در اسلام با نگاهی هرچند گذرا به تاریخ پزشکی و نهضت علمی اسلامی در حوزه پزشکی، ضروری به نظر می رسد.
برادر ارجمندم جناب آقای «شیخ علی احمدی میانجی رحمه الله » از این جانب خواستند تا درباره این موضوع بنویسم. اگرچه خود را شایسته این کار خطیر نیافتم و از آنجا که می دانم این موضوع از مسائل جدیدی است که پژوهشگران کمتر به آن پرداخته اند، بااین حال، دستور ایشان را قبول کردم و از اعتمادی که به این جانب داشتند، سپاسگزارم و از خداوند بزرگ می خواهم این کار را تنها برای ذات پاک خویش قرار دهد و ایشان را از ثواب آن بهره مند گرداند.
18 جمادی الاولی 1402ق
جعفر مرتضی عاملی