- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- اشاره 10
- آغاز پیدایش علم طب 10
- نظر مؤلف 11
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- اشاره 12
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- دانشگاه جندی شاپور 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- طب در صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- از شهرت تا واقعیت 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- اشاره 43
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- تخصص در طب 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- زنان و دانش پزشکی 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- بیمارستان ها 57
- اشاره 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- طب از دیدگاه شرع 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- طب یا تجارت 75
- رسالت پزشکی 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- اقدام به درمان 90
- درمان ستمگران 90
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- اشاره 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 3. جلب اعتماد 94
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- دارو و درمان 100
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- بُردن دارو در سفر 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- انجام دقیق معاینات 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- بیمارستان های نمونه 113
- سرآغاز 113
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- اشاره 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- پرستار در بیمارستان 124
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- اشاره 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- تشریح جسد 137
- نگاه کردن به خنثی 137
- عیادت بیمار 140
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- عیادت پس از سه روز 145
- زمان عیادت 145
- سه بار عیادت 145
- عیادت مرد از زن 148
- عیادت از بنی هاشم 148
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- دعای فقرا به بیمار 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- نظافت عمومی 165
- محورهای بحث 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- اشاره 171
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 6. موجب رویش مو است 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- کمترین مسواک 191
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- مسواک های مختلف 196
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال پس از غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- مشکلات ترک خلال 200
- فواید خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- محافظت از لثه 205
- خلال برای مهمان 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
بیماری و زودتسلیم نشدن در برابر آن بیماری است.
این کلام حضرت امام علی علیه السلام که فرمود: پزشک باید در درمان بیمار سعی و تلاش نماید، بر این مسئله تأکید دارد.
پیش از این گفتیم، کسی که از درمان مجروحی خودداری کند، با مجروح کننده او شریک است؛ زیرا مجروح کننده قصد آسیب رساندن به مجروح را داشته و کسی هم که از مداوای او خودداری کند، صلاح و بهبودی را برای او نخواسته است.
بدیهی است که طولانی کردن دوره درمان از طرف پزشک با سعی و تلاش برای درمان منافات دارد و نوعی ترک درمان بیمار و عدم دلسوزی و راهنمایی به بیمار شمرده می شود.
افزون بر این در وصایای اهوازی آمده است: پزشک باید سعی کند و به خوبی در کار بیمار اندیشه کند و خوب به درمان آن بپردازد.
کیست که دوست نداشته باشد به سرعت از درد و بیماری خلاص و به زندگی خود بازنگردد و به تدبیر امور دنیا و آخرتش نپردازد و چرا نباید پزشک، بیمار را در رسیدن به آرزویش که به آن اشتیاق دارد، یاری و کمک نکند و او را از دردی که از آن رنج می برد، خلاص نکند؟ آیا طولانی کردن مدت درمان منافی با عقل و شرع و وجدان نیست؟
فلسفه تجویز دارو برای بیمار
از چیزهایی که اعتماد بیمار به پزشک را افزایش می دهد و موجب آگاهی بیشتر بیمار از شکل درمانی که برای او در نظر گرفته شده، می گردد و باعث آگاهی از دارویی که بر او لازم است مصرف کند، می گردد؛ بیان فلسفه و راز تجویز دارو برای بیمار توسط پزشک است.
پزشک باید بخشی از فواید دارو را برای بیمار توضیح دهد تا وی مطمئن شود که اگر این دارو در درمان بیماری او مفید نباشد، به طور قطع ضرری هم به او نمی رساند.
البته با توجه به اینکه احتمال تأثیر این دارو بسیار قوی است.
گفتیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام پس از او در موارد بسیاری منافع داروهایی را که برای مراجعین توصیه می نمودند، بیان می کردند. (1)
1- (1) . ر.ک: وسائل الشیعه، ج17، ص76و135و136 و پاورقی هایش؛ بحارالأنوار؛ الفصول المهمه؛ طب النبی؛ طب الائمه علیهم السلام و منابع بسیار دیگر.