- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- آغاز پیدایش علم طب 10
- اشاره 10
- نظر مؤلف 11
- اشاره 12
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- دانشگاه جندی شاپور 16
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- طب در صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- از شهرت تا واقعیت 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- اشاره 43
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- تخصص در طب 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- زنان و دانش پزشکی 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- اشاره 57
- بیمارستان ها 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- طب از دیدگاه شرع 73
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- طب یا تجارت 75
- رسالت پزشکی 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- اقدام به درمان 90
- درمان ستمگران 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- اشاره 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 3. جلب اعتماد 94
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- دارو و درمان 100
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- بُردن دارو در سفر 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- انجام دقیق معاینات 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- بیمارستان های نمونه 113
- سرآغاز 113
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- اشاره 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- پرستار در بیمارستان 124
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- اشاره 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- تشریح جسد 137
- نگاه کردن به خنثی 137
- عیادت بیمار 140
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- زمان عیادت 145
- سه بار عیادت 145
- عیادت پس از سه روز 145
- عیادت مرد از زن 148
- عیادت از بنی هاشم 148
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- دعای فقرا به بیمار 158
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- نظافت عمومی 165
- محورهای بحث 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- اشاره 171
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 6. موجب رویش مو است 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- کمترین مسواک 191
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- مسواک های مختلف 196
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال پس از غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- مشکلات ترک خلال 200
- فواید خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- محافظت از لثه 205
- خلال برای مهمان 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
از امام صادق علیه السلام درباره شخصی سؤال کردم که دارویی را مصرف می کند که ممکن است او را بکشد و ممکن است سالم بماند اما احتمال سالم ماندن او بیشتر است. امام فرمود: خداوند دارو را فرستاده، شفا را هم فرستاده و خداوند هیچ دردی را خلق نکرده مگر اینکه دارویی برای آن قرار داده پس دارو را با نام خدا بنوش. (1)
یونس بن یعقوب در روایت دیگری می گوید:
به امام صادق علیه السلام عرض کردم: نظر شما درباره شخصی که اقدام به مصرف دارویی می کند و رگ می زند که ممکن است این اقدام به حالش مفید باشد و ممکن است او را بکشد، چیست؟ حضرت فرمود: رگ بزند و دارو را بخورد. (2)
روایات دیگری نیز درباره این موضوع وجود دارد. (3)
حفظ اسرار پزشکی
در بحث عیادت از بیمار خواهیم گفت که آیا برای بیمار جایز است تا بیماری خود را کتمان کند یا نه؟ ولی آنچه در اینجا می خواهیم به آن اشاره کنیم، کتمان اسرار پزشکی توسط پزشک است.
برای حفظ اسرار پزشکی دو راهکار وجود دارد:
اول: بر پزشک لازم است تا اسرار بیمار را حفظ و آن را برای هیچ کس فاش نسازد. در دین مقدس اسلام نیز بر کتمان اسرار مؤمنین سفارش شده است. خداوند نیز وعده داده است که هر کس که راز برادر دینی خود را پوشیده دارد، در روز قیامت - که هیچ سایه ای جز سایه عرش خدا وجود ندارد - او در سایه عرش خدا پناه می گیرد. (4)
عبدالله بن سنان می گوید:
به امام عرض کردم: آیا افشای عورت مؤمن بر مؤمن حرام است؟ حضرت فرمود: آری! عرض کردم: آیا منظور قسمت پایین بدن است؟ فرمود: منظور از عورت، آنچه تو فکر کرده ای نیست؛ بلکه منظور افشای راز اوست. (5)
1- (1) . وسائل الشیعه، ج17، ص178 و179؛ طب الائمه، ص63.
2- (2) . وسائل الشیعه، ج17، ص177 و178؛ روضه الکافی، ص194.
3- (3) . وسائل الشیعه، ج17، ص176 - 179 و در پاورقی آن مصادر دیگر نیز آمده است.
4- (4) . قصارالجمل، ج2، ص179، به نقل از وسائل الشیعه، کتاب النکاح، باب 12، ح3.
5- (5) . اصول الکافی، ج2، ص267 چاپ المکتبه الاسلامیه؛ المحاسن، ص104؛ وسائل الشیعه، ج8، ص408، ج2، ص367 و پاورقی ها.