- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- آغاز پیدایش علم طب 10
- اشاره 10
- نظر مؤلف 11
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- اشاره 12
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- دانشگاه جندی شاپور 16
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- طب در صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- از شهرت تا واقعیت 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- اشاره 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- زنان و دانش پزشکی 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- تخصص در طب 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- اشاره 57
- بیمارستان ها 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- طب از دیدگاه شرع 73
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- طب یا تجارت 75
- رسالت پزشکی 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- اقدام به درمان 90
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- درمان ستمگران 90
- اشاره 92
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 3. جلب اعتماد 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- دارو و درمان 100
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بُردن دارو در سفر 105
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- انجام دقیق معاینات 110
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- بیمارستان های نمونه 113
- سرآغاز 113
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- اشاره 114
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- پرستار در بیمارستان 124
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- اشاره 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- نگاه کردن به خنثی 137
- تشریح جسد 137
- عیادت بیمار 140
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- عیادت پس از سه روز 145
- سه بار عیادت 145
- زمان عیادت 145
- عیادت مرد از زن 148
- عیادت از بنی هاشم 148
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- دعای فقرا به بیمار 158
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- نظافت عمومی 165
- محورهای بحث 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- اشاره 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- 6. موجب رویش مو است 183
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- کمترین مسواک 191
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک های مختلف 196
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- خلال پس از غذا 197
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- فواید خلال 200
- مشکلات ترک خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- محافظت از لثه 205
- خلال برای مهمان 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
افزون بر این، هنگامی که بیمار مطمئن شد، اسرار او محفوظ می ماند، رازهای بیشتری را برای پزشک آشکار می کند و بدون نگرانی چیزهایی را به پزشک می گوید که در شناخت حقیقت بیماری او نقش مهمّی داشته باشد و پزشک را یاری دهد تا به راحتی بتواند دارویی مناسب و مفید را برای بیمار تجویز کند.
روشن است که ممکن است امور بسیاری از بیمار سر بزند که دوست ندارد هیچ کس از آن باخبر باشد.
شارع مقدّس نیز دستور داده است که بیمار نباید بیماری خود را از پزشک پنهان کند؛ زیرا دراین صورت پزشک نمی تواند علت اصلی بیماری را بیابد و از سوی دیگر ممکن است تشخیص پزشک چیز دیگری باشد که دراین صورت نه فقط دارویی که برای بیمار تجویز می کند فایده ای ندارد، بلکه ممکن است برای او ضرر هم داشته باشد و عوارض خطرناک دیگری را نیز در بر داشته باشد.
حضرت علی علیه السلام فرمود: «کسی که باطن و حقیقت درد خود را پنهان می دارد، پزشک از درمان او عاجز است». (1)
در حدیث دیگری آمده است: «کسی که بیماریش را از پزشک معالجش پنهان می کند، بهبود نخواهد یافت». (2)
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در روایتی می فرماید: «کسی که بیماریش را از پزشکان کتمان کند، به بدن خود خیانت کرده است». (3)
در سوگندنامه منسوب به بقراط آمده است:
و اما چیزهایی که هنگام معالجه می بینم و چیزهایی که درباره کارهای مردم در غیرزمان معالجه می شنوم که قابل طرح در میان مردم نیست، از افشای آنها خودداری نمایم و معتقد باشم که امثال این مسائل نزد دیگران قابل طرح نیست. (4)
در وصیتی که منسوب به بقراط است، آمده است:
شایسته است پزشک در ناراحتی بیمار شریک باشد و با او مهربانی کند و حافظ اسرار بیمار باشد؛ زیرا بسیاری از بیماران به بیماری هایی دچار هستند که دوست
1- (1) . غررالحکم، ج2، ص668.
2- (2) . همان، ص833 .
3- (3) . همان، ص663.
4- (4) . عیون الأنباء، ص45.