- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- اشاره 10
- آغاز پیدایش علم طب 10
- نظر مؤلف 11
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- اشاره 12
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- دانشگاه جندی شاپور 16
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- طب در صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- از شهرت تا واقعیت 35
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- اشاره 43
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- زنان و دانش پزشکی 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- تخصص در طب 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- اشاره 57
- بیمارستان ها 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- طب از دیدگاه شرع 73
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- رسالت پزشکی 75
- طب یا تجارت 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- درمان ستمگران 90
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- اقدام به درمان 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- اشاره 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 3. جلب اعتماد 94
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- دارو و درمان 100
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- بُردن دارو در سفر 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- انجام دقیق معاینات 110
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- سرآغاز 113
- بیمارستان های نمونه 113
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- اشاره 114
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- پرستار در بیمارستان 124
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- اشاره 128
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- نگاه کردن به خنثی 137
- تشریح جسد 137
- عیادت بیمار 140
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- عیادت پس از سه روز 145
- سه بار عیادت 145
- زمان عیادت 145
- عیادت مرد از زن 148
- عیادت از بنی هاشم 148
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- دعای فقرا به بیمار 158
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- محورهای بحث 165
- نظافت عمومی 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- اشاره 171
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 6. موجب رویش مو است 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- کمترین مسواک 191
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک های مختلف 196
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- خلال پس از غذا 197
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- فواید خلال 200
- مشکلات ترک خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- خلال برای مهمان 205
- محافظت از لثه 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
نکته
در روایت آمده است که پرستاری از بیمار توسط زن حائض اشکال ندارد؛ (1) اما حضور زن حائض در کنار فرد در حال احتضار جایز نیست.
6. محیط بیمارستان ها و درمانگاه ها محیطی انسانی، اسلامی و الهی به معنای واقعی کلمه باشد.
بنابراین، باید برای انجام دستورهای شرع مقدس اسلام و ائمه معصومین علیه السلام - که برخی از آنها بیان شد - با دقت و رعایت امانت در زمینه های مختلف تلاش و کوشش شود.
درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس
اشاره
پرسش: آیا مرد می تواند درمان و پرستاری از زن را بر عهده بگیرد و آیا زن می تواند پرستاری و درمان مرد را بر عهده بگیرد؟
پاسخ: اگر به روایات نگاه کردن زن و مرد به یکدیگر و آیه شریفه ای که دستور می دهد، هریک از زن و مرد چشمشان را از یکدیگر بپوشانند، بنگریم به این نتیجه می رسیم که اختلاط مردان و زنان از نظر شرع مقدس اسلام ناپسند و از آن روی گردان است چه رسد به درمان و پرستاری و لمس کردن.
این موضوع به دو شکل زیر قابل بررسی است:
1. مداوای مرد به وسیله زن
در تاریخ آمده است: شماری از زنان به مداوای مجروحین و بیماران می پرداختند که به زودی به موارد آن اشاره خواهیم کرد.
علی بن جعفر از برادرش نقل می کند که راوی می گوید:
از حضرت درباره مردی سؤال کردم که در «ران» و «کفل» او زخمی وجود دارد، آیا جایز است زن آن را ببیند و مداوا کند؟ حضرت فرمود: اگر آن محل عورت حساب نشود، اشکال ندارد. (2)
1- (1) . الکافی، ج3، ص138؛ بحارالأنوار، ج81، ص230؛ وسائل الشیعه، ج2، ص595 و671 و در پاورقی اش از التهذیب، ج1، ص121؛ قرب الإسناد، ص129.
2- (2) . قرب الإسناد، ص101 و102؛ بحارالأنوار، ج104، ص34، به نقل از قرب الإسناد؛ وسائل الشیعه، ج14، ص173.