- پیش سخن 1
- اشاره 3
- نقش ایران در تمدن اسلامی و پزشکی 5
- نقش انقلاب اسلامی ایران در تولید علم 6
- اخلاق پزشکی در اسلام 7
- اشاره 9
- اشاره 10
- آغاز پیدایش علم طب 10
- نظر مؤلف 11
- 1. دانش پزشکی نزد مصریان 12
- اشاره 12
- پیوند دانش پزشکی با سحر و کهانت 12
- پزشکی و ملت های گذشته 12
- 2. دانش پزشکی نزد کلدانیان، بابلیان، آشوریان و بنی اسرائیل 13
- 3. دانش پزشکی نزد هندیان 14
- 4. دانش پزشکی نزد مردم چین 14
- 5. دانش پزشکی در یونان و روم 15
- دانشگاه جندی شاپور 16
- 6. دانش پزشکی نزد ایرانیان 16
- طب نزد اعراب قبل از اسلام 17
- طب جاهلی 19
- اشاره 19
- جایگاه طب در دوران جاهلیت 20
- زنان و طب 23
- طب در صدر اسلام 24
- طب در اعراب صدر اسلام 24
- نقش غیرمسلمانان در این حرکت علمی 26
- سیر حرکت علمی طب اسلامی 27
- دانش پزشکی در قرن اول هجری 27
- طب در سخنان معصومین علیهم السلام 30
- مسلمانان و دانش پزشکی 31
- حرکت ترجمه 32
- اشاره 32
- پزشکان در عصر ترجمه 35
- از شهرت تا واقعیت 35
- حرکت تألیف و شکوفایی علم طب در میان مسلمانان 38
- تألیفات پزشکی و تأثیر آنها در نهضت امروز 39
- اشاره 43
- بخشی از دستاوردهای طبی مسلمانان 43
- داروسازی 48
- امتحان داروفروشان 51
- مسلمانان و آموزش طب 53
- امتحان پزشکان 54
- زنان و دانش پزشکی 55
- فزونی پزشکان مسلمان 55
- تخصص در طب 55
- خدمات پزشکی مسلمانان 56
- بیمارستان ها 57
- اشاره 57
- نگاهی به اوضاع بیمارستان ها 58
- بیمارستان های صحرایی 59
- اولین بیمارستان در اسلام 60
- بیمارستان هایی برای حوادث ناگهانی و اورژانس 60
- جنایت زشت و ناپسند امویان 61
- بیمارستان ها در قرن سوم و پس از آن 63
- اشاره 65
- احکام و مقررات اسلامی 66
- حق تشریع و قانونگذاری از آنِ کیست ؟ 68
- گستردگی قوانین اسلام 69
- طبیعت قوانین اسلام 70
- وظیفه فقیه و غیرفقیه 71
- رابطه طب و فقیه 72
- طب از دیدگاه شرع 73
- اهمیت پزشکی در اسلام 73
- جامعیت طب و ضرورت درمان 74
- طب یا تجارت 75
- رسالت پزشکی 75
- دستمزد پزشک 76
- تجاری شدن طب و سطحی شدن آن 77
- پزشک بی معلومات، ضامن اعمال خود است 78
- حبس پزشکان بی اطلاع 78
- ضمانت پزشک آشنا به طب 79
- دو روایت که ارتباطی به ضمان ندارند 82
- ویژگی های دانشجوی پزشکی 84
- استفاده از تخصص و دانش غیرمسلمانان 86
- دانشجو و تجربه های پزشکی 86
- سوگند اسلامی برای پزشک 87
- پزشک در برابر تکلیف 89
- درمان ستمگران 90
- وظایف پزشک از دیدگاه اسلام 90
- اقدام به درمان 90
- نبودن تبعیض بین غنی و فقیر 90
- ضرورت اقدام پزشک در حد تخصص 92
- اشاره 92
- 1و 2. مهارت و امانت 93
- 4. دلسوزی و خیرخواهی 94
- 3. جلب اعتماد 94
- 6. تقوا 95
- 7و 8. مدارا با بیمار، و انجام امور مربوط به او به شایسته ترین شکل 96
- بالابردن روحیه بیمار 97
- رعایت تقوا و چشم پوشی از محارم 98
- تجویز شکستن روزه برای روزه دار 99
- دارو و درمان 100
- بخشی از سفارش های اهوازی 100
- مصرف دارو، اسراف نیست 102
- طولانی نکردن مدت درمان 102
- فلسفه تجویز دارو برای بیمار 103
- غذادادن به بیمار در وقتی که اشتها دارد 104
- بُردن دارو در سفر 105
- بیمار مجبور به راه رفتن نشود 105
- درمان با چیزهایی که احتمال ضرر دارد 106
- حفظ اسرار پزشکی 107
- انجام دقیق معاینات 110
- برخی از ویژگی های پزشک ماهر 110
- اطمینان به درمان - تغییر چهره 110
- درمان مسلمان توسط غیرمسلمان 111
- سرآغاز 113
- بیمارستان های نمونه 113
- الف) ویژگی های محل بیمارستان 114
- ویژگی های بیمارستان اسلامی 114
- اشاره 114
- ب) معماری و امور هندسی ساختمان 115
- ج) داخل ساختمان 117
- پرستار در بیمارستان 124
- ارتباط پزشک و پرستار 124
- اشاره 128
- درمان و پرستاری زن به وسیله پزشک مرد و بالعکس 128
- 1. مداوای مرد به وسیله زن 128
- 2. مداوا و پرستاری از زن به وسیله پزشک مرد 133
- تشریح جسد 137
- نگاه کردن به خنثی 137
- عیادت بیمار 140
- اجازه ملاقات به عیادت کنندگان 141
- اعلام بیماری به آشنایان 141
- مستحب بودن عیادت بیمار 141
- عیادت کسی که از کسی عیادت نمی کند 142
- مسافتی که باید برای عیادت طی کرد 142
- عیادت بر زن ها لازم نیست 142
- عیادت؛ هر سه روز یک بار 143
- سه بار عیادت 145
- زمان عیادت 145
- عیادت پس از سه روز 145
- عیادت از بنی هاشم 148
- عیادت مرد از زن 148
- استحباب هدیه دادن به بیمار 149
- شکایت نکردن بیمار به عیادت کنندگان 149
- عیادت نزدیکان و فامیل 149
- زیاد نزد بیمار ننشینیم 154
- پناه بردن به خدا از بیماری را به گوش بیمار نرسانیم 154
- گذاردن دست بر بیمار و نشستن در کنار او 155
- دعای بیمار برای عیادت کننده و بالعکس 157
- امیدوارکردن بیمار به سلامتی 158
- پرسیدن از حال بیمار و آنچه میل دارد 158
- دعای فقرا به بیمار 158
- پس از بهبودی به بیمار چه بگوییم ؟ 159
- خوردن نزد بیمار 159
- اشاره 161
- ابعاد گسترده بهداشت 163
- بررسی خواص اشیاء 164
- محورهای بحث 165
- نظافت عمومی 165
- مثال هایی برای مطالب گذشته 166
- پرسش و پاسخ 169
- اشاره 169
- مسواک 170
- مسواک زدن از دیدگاه معصومین علیهم السلام 171
- اشاره 171
- 1. مسواک زدن از دیدگاه کلی 172
- 2. مسواک زدن برای وضو و نماز 174
- فواید، اوقات و کیفیت مسواک زدن 176
- اگر مردم فواید مسواک را بدانند! 176
- فوایدمسواک زدن در روایات اهل بیت علیهم السلام 177
- خلاصه ای از آنچه گذشت 180
- 3. زردی و جرم دندان را از بین می برد 182
- 1. مسواک زدن دندان ها را سفید می کند 182
- 2. مسواک زدن، دهان را خوشبو می کند 182
- فواید و اسرار مسواک کردن 182
- 7. ارتباط مسواک زدن با احوال روحی و عقلی و غیره 183
- 6. موجب رویش مو است 183
- 5. روشنی بخش دیدگان 183
- 4. لثه را تقویت می کند 183
- 8. پیامدهای آلودگی دهان 184
- 11. پاکیزگی دهان و فصاحت 186
- 10. مسواک زدن، اشتها آور است 186
- مسواک زدن به صورت عرضی نه طولی 190
- مضمضه بعد از مسواک زدن 191
- کمترین مسواک 191
- مسواک زدن در حمام 192
- مسواک زدن با گلاب 192
- مسواک زدن در مستراح 193
- اوقات مسواک زدن و مسواک زدن روزه دار 194
- زخم شدن لثه 195
- مسواک های مختلف 196
- مسواک و آلودگی های بیرونی 196
- خلال پس از غذا 197
- مستحب بودن وضو گرفتن برای غذا 197
- خلال کردن از نظر شرع 198
- تأسی به رسول خدا صلی الله علیه و آله 199
- خلال برای کسی که در احرام است 200
- فواید خلال 200
- مشکلات ترک خلال 200
- لزوم بیرون انداختن آنچه با خلال کردن از بین دندان ها خارج می شود 202
- مضمضه پس از خلال 203
- وسایلی که نباید برای خلال کردن به کار برد 204
- محافظت از لثه 205
- خلال برای مهمان 205
- آخرین کلام در این موضوع 205
- سخن پایانی 206
- یا با علوم دیگری که در برخی روایات آمده است - به عنوان دو علمی مطرح کرده که شایسته توجه هستند و لازم است برای دستیابی به آنها سعی کرد.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «علم بر دو قسم است: 1. علم ادیان؛ 2. علم ابدان(بدن ها)». (1)
حضرت علی علیه السلام در جای دیگر فرمود: «علم بر سه گونه است: 1. علم فقه که مربوط به ادیان است؛ 2. علم طب که مربوط به بدن است؛ 3. علم نحو که مربوط به زبان است». (2)
مرحوم کراجکی در کتاب جواهر می نویسد:
علوم چهارگونه هستند: 1. فقه مربوط به ادیان؛ 2. طب مربوط به بدن؛ 3. نحو مربوط به زبان؛ 4. نجوم مربوط به شناخت زمان. (3)
جامعیت طب و ضرورت درمان
از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود:
خداوند هیچ دردی را فرو نفرستاده است، مگر اینکه شفای آن را نیز فرستاده باشد. (4)
امام علی علیه السلام فرمود: «برای هر بیماری، دارویی هست». (5)
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند:
به معالجه خود بپردازید. خداوند دردی را نیافریده است، مگر آنکه برای آن شفایی قرار داده باشد؛ غیر از مرگ. (6)
در عبارت دیگری از وجود مقدس پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرموده است:
همانا خداوند دردی را فرو نفرستاده است، مگر آنکه دارویی برای آن قرار داده که هر کس آن را دانست، سودش را برده و هر کس نسبت به آن جهل داشت، از آن بی بهره می ماند؛ مگر مرگ. (7)
1- (1) . طب الإمام الصادق علیه السلام ، ص17؛ قضاء امیرالمؤمنین علیه السلام ، تستری، ص144؛ بحارالأنوار، ج1، ص220؛ میزان الحکمه، ج6، ص527.
2- (2) . تحف العقول، ص144؛ طب الإمام الصادق علیه السلام ، ص17؛ بحارالأنوار، ج78، ص45.
3- (3) . طب الإمام الصادق علیه السلام ، ص17؛ کنزالفواعد، ص240؛ بحارالأنوار، ج2، ص218.
4- (4) . بحارالأنوار، ج62، ص68؛ میزان الحکمه، ج3، ص362 به نقل از بحارالأنوار.
5- (5) . غرر الحکم، ج2؛ میزان الحکمه، ج3، ص 362 به نقل از غررالحکم.
6- (6) . میزان الحکمه، ج3، ص 363 به نقل از کنز العمال، ح28095.
7- (7) . میزان الحکمه، ج3، ص362 به نقل از کنز العمال، ح28079.